Cosmos – A Spacetime Odyssey (2014) episode 2
Na 33 jaar is de Amerikaanse wetenschappelijke documentaireserie Cosmos terug op de televisie met een nieuwe reeks. Door en door Amerikaans. Presentator Neil deGrasse Tyson doet zijn werk als een advocaat die rustig, redelijk en met humor de jury overtuigt van zijn verhaal. Hoezo zijn wij postmodern en geloven we in het einde van de grote verhalen? Dit is het Grote Verhaal van Cosmos!
Carl Sagan, de presentator van Cosmos in 1981, was een wetenschapper maar ook een believer. Hij geloofde in de Verlichting en was ervan overtuigd dat de wetenschap uiteindelijk zum ewigen Frieden zou leiden. De geïnstitutionaliseerde religie was volgens hem de grote vijand van de mensheid. Sagan maakte 9/11 niet meer mee (hij stierf in 1996) maar deze wereldschokkende gebeurtenis zou hem zeker in zijn geloof in de wetenschap en afkeer van de gevestigde religie bevestigd hebben.
Door de vernietigende kracht van de Eerste Wereldoorlog en dertig jaar later van de eerste atoombom waren we vertwijfeld geraakt over de praktische voortbrengselen van wetenschap en technologie. De Verlichting waarvan Kant meende dat deze zum ewigen Frieden kon leiden, kon indirect ook leiden tot de vernietiging van onze planeet. En ook al zou de mensheid zich met de nucleaire wapens kunnen beheersen, uiteindelijk zouden we toch de aarde vergiftigen. Milieuvervuiling is sinds 1970 steeds meer de schaduwzijde van onze welvaart geworden.
In de eenentwintigste eeuw lijken we weer wat vertrouwen in de Verlichting te hebben. Ook al kunnen wetenschap en technologie tot de vervuiling en vernietiging van de aarde leiden, we zijn er zelf bij en we kunnen met diezelfde wetenschap en technologie ook weer problemen oplossen. Er lijkt ook geen ander alternatief. We moeten het met onze wetenschappelijke kennis doen. In Cosmos wordt die kennis gepresenteerd als de heilige graal. De wetenschap dringt diep door in de geheimen van de natuur.
Opvallend is dat Amerikaanse wetenschappers het woord nature op dezelfde toon uitspreken als Amerikaanse creationisten de woorden God en creation. Sagan en zijn discipel Neil deGrasse Tyson treden op als apologeten van de wetenschap. Hun retoriek en handgebaren lijken op die van Amerikaanse televisiedominees. Ze worden er niet moe van te benadrukken how wonderful wetenschap is. De geest van Cosmos en die van Hour of Power raken elkaar dicht. Het verschil zit natuurlijk in de inhoud: Cosmos ruilt het Grote Verhaal van de Bijbel in voor het Grote Verhaal van de Wetenschap. Hoezo, einde van de grote verhalen? Cosmos vertelt ons hoe het allemaal zit.
