De Amerikaanse schilder John Singer Sargent beschouw ik, samen met de Rus Ilya Repin (1844-1930), als de laatste grote portretschilder in de klassieke traditie. Net als Velazquez was hij een meester in “bravoure painting” en wist hij met een virtuoos gebaar en verbluffende trefzekerheid tot de ziel van de geportretteerde door te dringen. Als schilder van de late 19e eeuw maakte hij de revolutie van het impressionisme mee. Nooit eerder was het a la prima schilderen zo losjes en schetsmatig geweest.
Na 1900 zien we ook bij Singer Sargent duidelijk de invloed van het impressionisme. Zijn coloriet wordt kleurrijk en zijn toets nog wat losser. Maar anders dan bij de impressionisten, die in de eerste plaats landschapsschilders waren en in de open lucht schilderden, bleef Singer Sargent portretschilder die meestal in opdracht werkte. Hij was dus bedreven in het genre waarbij het verschil vaak op de millimeter zit. De vormen zie je bij hem dan ook zelden verwateren.
John Singer Sargent schilderde meestal in opdracht van de high society tijdens de Amerikaanse Gilded Age. Hieronder zien we het portret van Elizabeth Allen Marquand, de vrouw van de Amerikaanse kunsthistoricus Allan Marquand (1853–1924). In compositie en kleurgebruik doet het denken aan een Hollands portret uit de 17e eeuw.
Het portret van Henry Cabot Lodge uit 1890 is ook nog donker van toon, maar het gelaat is nu helemaal a la prima geschilderd.
Ook in het portret van Elizabeth Winthrop Chanler uit 1893 is er nog niets van de invloed van het impressionisme te zien. Hoewel het een informeel portret is, heeft Singer Sargent het op een klassieke wijze opgebouwd. Hij dringt met zijn blik door in de doordringende blik van Elizabeth Winthrop Chanler, waardoor hij een psychologische diepte bereikt.
Het dubbelportret van Mrs. Fiske Warren (Gretchen Osgood) en haar dochter Rachel toont duidelijk de invloed van het impressionisme. Singer Sargent werkte aan het begin van de twintigste eeuw in een soort mix van impressionisme en neo-barok.
Nog duidelijker is de impressionistische invloed te zien in de kleding en de handen. Het is eerder een olieverfschets dan een uitgewerkt portret, maar op afstand lijkt het een gedetailleerd barok portret.
In het portret van Lady Helen Vincent is goed te zien dat Singer Sargent een society schilder was. Lady Helen houdt de afstandelijkheid van een diva. Dit glamourportret herinnert mij aan zijn beroemde Portrait of Madame X uit 1884.
In de stofuitdrukking zien we picturaal vuurwerk dat een optelsom lijkt van Velazquez en het impressionisme.
Het duidelijkst zien we de invloed van het impressionisme in de schilderijen die Singer Sargent in de open lucht schilderde. Aan het begin van de twintigste eeuw werkte hij graag in Italië. De levendige kleuren en het frisse a la prima doen mij denken aan zijn Spaanse tijdgenoot Joaquín Sorolla (1863-1923).
Toen de Eerste Wereldoorlog uitbrak, was Singer Sargent 58 jaar oud. In 1918 werd hij door het Britse Ministerie van Informatie gevraagd om taferelen uit de Eerste Wereldoorlog te schilderen. Het grote schilderij Gassed is daar een voorbeeld van.
