Als er de afgelopen jaren een boek is waarin ik niet alleen telkens lees maar waar ik ook in leef, dan is het Romantiek. Een Duitse Affaire van Rüdiger Safranski. Bij het verschijnen in 2008 werd het boek in Duitsland terecht bedolven onder lovende kritieken. In 2010 verscheen het in de Nederlandse vertaling van Mark Wildschut bij Uitgeverij Atlas. Zowel de eerste druk in het Duits als de eerste druk in het Nederlands liggen regelmatig naast het nachtkastje. Safranski heeft zijn boek in twee delen opgesplitst. Het eerste deel behandelt de historische Romantiek die we in Duitsland kunnen situeren tussen 1790 en 1820. Overigens gebruikt hij de Sturm und Drang uit de jaren zeventig van de achttiende eeuw als opmaat voor de Romantiek in Duitsland.
Het tweede deel gaat over wat Safranski “het romantische” noemt, de doorwerking van de Romantiek tot in onze eigen tijd. Maarten Doorman noemt dit “het romantische bewustzijn”. In 2004 schreef hij in zijn boek de romantische orde dat we nog steeds in de Romantiek leven en dat het ons niet lukt ons daaraan te ontworstelen.
Het lag min of meer voor de hand dat ik naast Safranski’s boek over de Romantiek ook dat van Maarten Doorman zou gaan lezen. Toevallig liep ik tegen zijn hoorcollege aan dat op CD verschenen is bij NRC academie, dus besloot ik bij de professor aan de lippen te gaan hangen. Om Matthijs Nieuwkerk even te citeren in zijn aankondiging bij DWDD University.
Het hoorcollege duurt bijna zes uur en vormt de neerslag van het boek de romantische orde. De twintig hoofdstukken uit dit boek zijn verdeeld over zes blokken.
CD1. Inleiding: de romantische orde
H1. De romantiek is in ons en om ons heen
H2. Wat is romantiek? De romantische orde
H3. Komt de romantiek ooit ten einde?
CD2. Mensbeeld van de romantiek: subject en authenticiteit
H4. Dangerous Liaisons
H5. Het romantische subject
H6. De kritiek op het romantische ik
H7. De gevangenis van het ik
CD3. Woodstock: drugs, verbeelding en ironie
H8. Jeugd, sex en terug naar de natuur
H9. Spiritualiteit, drugs, muziek
H10. Verbeelding en ironie
CD4. Een romantische blik op wetenschap
H11. Einsteins genie en het licht bij Goethe
H12. De strijd tussen romantiek en wetenschap
H13. Een onuitroeibaar vooroordeel
CD5. Orde en chaos in de kunsten
H14. De grenzenloze romantiek
H15. Het romantisch grensverkeer
H16. Nieuwe regels en kritiek
CD6. Nationalisme als romantische geest van de politiek
H17. Fichte, Rousseau, Herder
H18. De natie als verzinsel en kompas
H19. Immigratie, nationalisme, romantiek
H20. Nationalisme in het nieuwe Europa
Het hoorcollege van Maarten Doorman is een prachtige aanvulling op het tweede deel van Romantiek. Een Duitse Affaire. Safranski trekt in zijn behandeling van het romantische in zeven hoofdstukken de historische Romantiek door van 1830 tot in de jaren zestig van de twintigste eeuw. Hij beperkt zich daarin ook tot Duitsland, want in zijn boek blijft Romantiek een Duitse affaire.
Maarten Doorman heeft een grotere reikwijdte. Hij kijkt niet alleen verder dan Duitsland maar richt zich vooral ook naar de kritiek op het romantische bewustzijn sinds de jaren zestig. In het derde blok Woodstock: drugs, verbeelding en ironie stelt hij dat “1968″ geen revolutie was maar eerder een laatste opleving van de historische Romantiek.
Tegelijkertijd stelt Doorman dat de meeste kritiek op de Romantiek in het structuralisme van postmodernisme van de laatste vijftig jaar ook weer binnen de romantische orde valt. Het lukt dus niet goed om ons van het romantische bewustzijn te bevrijden. Het is even ongemerkt aanwezig als onze hartslag. Het romantische bewustzijn is blijkbaar een grondtrek van onze westerse cultuur en bepaalt tot in hoge mate hoe we naar onszelf kijken.
