menselijkheid en intimiteit

Het mooiste schilderij van Nederland

Dagblad Trouw heeft vandaag de verkiezing van het mooiste schilderij van Nederland gestart. Iedereen kan de komende weken een schilderij nomineren.
In een interview met de vertrekkend directeur van het Van Gogh Museum John Leighton wordt hem de vraag gesteld wat hij het kenmerk van de Nederlandse schilders vindt.

Hoewel Leighton de Nederlandse kunst goed kent, vindt hij het niet gemakkelijk om een gedeeld kenmerk van Nederlandse schilders te noemen. ,,Je hebt natuurlijk het Hollandse licht, de Hollandse luchten, het Hollandse landschap. Maar dat zijn van die algemeenheden. Ik vind daarin eerder de verschillen opvallen dan de overeenkomsten. Bij al die onderwerpen kom je zowel een abstracte, gedisciplineerde manier van werken tegen als het vrije, woeste schilderen. Ik kijk als museumdirecteur trouwens liever terug op individuele schilderijen dan op stromingen en naties. Het zijn tenslotte de schilderijen waar je wat mee hebt.“
Rembrandt
Zelfportret Rembrandt, 1628
olieverf op paneel, 22,6 x 18,7 cm
Bijvoorbeeld met het zelfportret dat Rembrandt maakte op zijn tweeëntwintigste. ,,Het is absoluut een van mijn favorieten. De allermooiste of allerbeste is het misschien niet. Andere Rembrandts, zoals De Joodse Bruid of De Staalmeesters, hebben meer kracht. Maar dit zelfportret kun je moeilijk van je netvlies af krijgen. Rembrandt was pas negentien toen hij het schilderde. Hij speelt hier heel zelfverzekerd met jeugd en pretentie. Het haar – ik denk ogenblikkelijk aan het haar bij dit schilderij – is gewoon met de achterkant van het penseel gedaan. Zo simpel, maar het werkt. En dan dat stukje licht bij de nek. Dat dreigt af te leiden van het gezicht, maar doet het net niet. De ogen kijken je vanuit het donker aan. Meestal heeft een portret een duidelijke focus op de ogen. Vaak brengt een schilder er een lichtje in aan om ze tot leven te brengen. Maar Rembrandt doet het omgekeerde. En toch bránden die ogen.“
 
Mooi van kleur en compositie en toch bescheiden. Leighton: ,,Dit onderscheidt Nederlandse kunst van Franse of Italiaanse: het direct menselijke en het intieme karakter. Hier voel je geen barrière tussen kunst en toeschouwer. Ja, als je een rode draad door de Nederlandse kunst moet aanwijzen is het dit: de menselijkheid en intimiteit.“

Naast het interview met John Leighton is er ook een artikel van Cees Straus over het 17e eeuwse Hollandse interieurstuk: Het boerenbestaan als ideaal