een nieuwe lente?

100 jaar geleden verscheen het eerste plaatjesalbum van J.P.Thijsse

Nu de lente ons na een lange winter plotseling bestormd heeft en het ineens zomer lijkt, struin ik wat door de plaatjes en kostelijke beschrijvingen van J.P.Thijsse in zijn eersteling Lente, uitgegeven in april 1906. Ter gelegenheid van het 100-jarig jubileum is er een speciale website inhetspoorvanverkade.nl van de gemeente Hattem In deze plaats aan de IJssel woonde Jan Voerman sr. (zijn zoon Jan Voerman jr. illustreerde 27 Verkade-albums die getrouwd was met Anna Verkade. In het Voermanmuseum in Hattem zijn alle Verkade-albums te zien. In totaal gingen er 3,2 miljoen van over de toonbank.

lente
Lente, pagina 28 en 29
ThijsseIn de jaren negentig van de negentiende eeuw ontstond een nationale natuurbeweging, waarvan J.P. Thijsse en E. Heimans de drijvende krachten werden. Deze was deel van een vernieuwing op pedagogisch en didactisch terrein, die uitging van het waarnemen van de eigen vertrouwde leefomgeving. Heimans was hierbij direct betrokken. De natuurbeweging sloot eveneens aan bij de herontdekking van het Nederlandse landschap door de schilders van de Haagse School, die naar buiten trokken en in de open lucht schilderden. Thijsse leerde Heimans in 1892 kennen. Diens in 1893 verschenen boekje De levende natuur ging over wat er in het Sarphatipark waar te nemen viel en was bestemd voor het lager onderwijs. Thijsse vroeg aan Heimans waarom hij niet over de buitennatuur schreef. Het antwoord was: ‘laten we dit samen doen’. Grotere karakterverschillen dan tussen deze beiden, die zo hecht verbonden raakten, laten zich nauwelijks bedenken. Thijsse had een zorgeloze, bruisende en meer op de voorgrond tredende natuur dan zijn bescheiden vriend Heimans. De spreuk ‘Onbekommerd’ op zijn exlibris geeft dit goed aan. Het is vooral door Heimans’ vroege dood dat de aandacht van het nageslacht meer op Thijsse gericht bleef. Uit hun samenwerking ontstond de vermaarde serie natuurboeken, die alle bij Versluys in Amsterdam verschenen: Van vlinders, bloemen en vogels (1894), In sloot en plas (1895), Door het rietland (1896), Hei en dennen (1897), In de duinen (1899) en In het bosch (1901). De schrijvers illustreerden de boeken zelf. Het bijzondere van deze serie is dat het niet gaat om soortenkennis maar om inzicht in levensgemeenschappen. Engelse en Duitse auteurs, onder wie de Amerikaan John Burroughs, gingen hen voor en inspireerden hen. In 1899 waagden zij zich aan een Geïllustreerde flora van Nederland, die in 1899 in Amsterdam verscheen. Hieraan lag geen buitenlands voorbeeld ten grondslag, zoals bij de andere Nederlandse zakflora’s het geval was. Bovendien waren alle planten door de auteurs naar de natuur getekend, in totaal meer dan 3.400 figuurtjes. De grote gebreken zijn in de tweede druk van 1909, mede door de inbreng van de vakbioloog H.W. Heinsius, verholpen.
lente
Lente, facsimile 1975
Het oorspronkelijke album dateert uit 1906
Een verzoek met verstrekkende gevolgen voor Thijsse kwam van de Firma Verkade. Deze wilde plaatjesalbums uitgeven om de klanten nauwer aan de firma te binden en dacht daarbij aan de natuur als onderwerp. De aandacht van E. Verkade viel op Thijsse vanwege diens wekelijkse stukken in het Algemeen Handelsblad. Verkade liet Thijsse vragen of deze de natuurteksten wilde schrijven. Thijsse voelde er aanvankelijk niet voor om mee te werken aan reclame voor koek maar zei tenslotte toch ja, mits de naam van Verkade onopvallend vermeld werd. Er verscheen een lange reeks albums van zijn hand. De losse plaatjes werden bij de beschuit en koek verpakt en konden worden geruild. De omzet van Verkade verdubbelde. De oplage van de albums bedroeg meer dan honderdduizend, honderd maal meer dan het abonneebestand van De Levende Natuur. De samenwerking tussen Verkade en Thijsse was goed, maar één keer ontstond een conflict toen een concurrent van Verkade Thijsse een aanbod deed dat deze niet direct afwees. Verkade wilde Thijsse voor zich alleen houden. Dit gebeurde in 1935 en het album Eik en Beuk, dat reeds klaar was, werd niet uitgegeven. Het verscheen pas in 1995, dank zij een subsidie van Verkade. De albums danken hun roem niet alleen aan Thijsse maar ook aan de uitstekende kunstenaars die de illustraties schilderden, onder wie L.W.B. Wenckebach, J.J. Koeman, C. en H. Rol, J. van Oort en J. Voerman.
 
Bron: iisg.nl

de bij Verkade uitgebrachte albums van J.P.Thijsse:
Lente (1906)
Zomer (1907)
Herfst (1908)
Winter (1909)
Blonde duinen (1910)
De bonte wei (1911)
Het Naardermeer (1912)
Bosch en heide (1913)
Langs de Zuiderzee (1914)
De Vecht (1915)
De IJsel (1916)
Friesland (1918)
De bloemen in onzen tuin (1926)
Texel (1927)
Paddenstoelen (1928)
De bloemen en haar vrienden (1934)
Waar wij wonen (1937)
Onze groote rivieren (1938)
Vogelzang kon door het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog niet meer verschijnen en zou pas in 1965 het licht zien.

overzicht van alle Verkade Albums op de website van Anton Siedsma