Categorie archief: wetenschap

aandacht en verbeeldingskracht

op mijn boekenlijst: Zo werkt aandacht van Stefan van der Stichgelen
Opvallen, kijken en zoeken in een wereld vol afleiding

Voor mij is schilderen niet alleen een ambacht of een kunst, maar ook een empirisch onderzoek. De schilder daalt af naar de wortels van het zichtbare, naar het moment waarop het beeld tevoorschijn komt. De schilder is op een actieve wijze getuige van het verschijnen van de wereld. De fotograaf die in het ontwikkelbad op het blanco lichtgevoelige papier langzaam het beeld tevoorschijn ziet komen, kent de deze ervaring een beetje, maar hij is passief. Want anders dan het beeld dat door licht “geschreven” is, is het beeld dat met verf “geschreven” is bewust en onbewust gestuurd door de schilder.

Aandacht voor het verschijnen van het beeld is voor mij de bron van het schilderen. De techniek is “slechts” een middel om het beeld “uit het water te trekken”. Aandacht heeft alles te maken met verbeeldingskracht. Wanneer is de verf nog amorf en wanneer breekt de illusie door? De verbeeldingskracht helpt als een soort vroedvrouw het beeld ter wereld.

Cognitief psycholoog Stefan van der Stigchel heeft een populair wetenschappelijk boek geschreven over hoe aandacht werkt. Zijn onderzoek is fundamenteel. In een interview in NRC Next zegt hij: “Ik ben bijvoorbeeld heel benieuwd naar hoe de dingen die we zien in de film van onze aandacht belanden. Op het netvlies in onze ogen vallen al die beelden. Er komt informatie binnen over de vorm van een object, de kleur, de oriëntatie in de ruimte. Onze aandacht hebben we nodig om al die losse elementen te binden. Wat hoort bij wat? De kleur groen bij de boom, het blauw bij de auto. Pas daarmee krijgt wat we zien een identiteit.”

Ik ben erg benieuwd of Van der Stigchel in Zo werkt aandacht diep zal ingaan op de rol van de verbeeldingskracht in onze perceptie. Kinderen hebben een perceptie die open en vloeibaar is en worden daar door volwassenen vaak om benijd. Maar juist zij hebben hun kinderen realiteitszin bijgebracht en geleerd niet altijd te fantaseren zodat ze zich niet verliezen in dagdromen. “Aandacht is een filter” zegt Van der Stigchel.

Hoe verhoudt aandacht zich eigenlijk tot verbeeldingskracht?

Hoe verhoudt aandacht zich eigenlijk tot verbeeldingskracht? Als de aandacht een focus is dan is verbeeldingskracht eerder het tegenovergestelde. Het is geen filter dat we zelf beheren, maar eerder een vermogen om los te laten en mee te gaan in de stroom zoals we meegenomen worden in een droom.

Zo werkt aandachtAdvertenties, verkeerslichten, banners, etalages en pushberichten: de strijd om onze aandacht wordt steeds heftiger. Soms staat er weinig op het spel, soms is het een zaak van leven of dood. Maar hoe werkt aandacht eigenlijk? Waarom vallen sommige dingen meteen op en andere helemaal niet? Cognitief psycholoog Stefan van der Stigchel, laat zien hoe we informatie verwerken, waarom we zoveel meer zien dan we denken en welke gevolgen dat heeft voor ons dagelijks leven. Hij beschrijft verschillende technieken waarmee je aandacht kunt sturen en waarmee aandachtsarchitecten (zoals reclamemakers, ontwerpers van vliegvelden en websitebouwers) die inzetten in ons voor- én nadeel. Zo werkt aandacht is een must-read voor iedereen die wil weten hoe je kijkt, zoekt, én hoe je de aandacht van anderen kunt beïnvloeden. Het geeft inzicht in de werking van het brein en opent je de ogen voor een belangrijk aspect van ons bestaan: aandacht bepaalt immers wat je van de wereld om je heen meekrijgt.
 
Bron: mavenpublishing.nl

verlicht mammoetwerk

Description des arts et métiers 1761

description des arts et métiersDe Encyclopédie ou dictionnaire raisonné des sciences, des arts et des métiers (1751-1772) geldt als een van de symbolen van de Verlichting. Een ander verlicht mammoetwerk uit het derde kwart van de achttiende eeuw is Description des arts et métiers dat van 1761 tot 1782 uitgegeven werd in opdracht van de Académie des Sciences. Het werk is uitgegeven in folioformaat en bevat compleet meer dan 13.000 pagina’s en 1800 platen.

In zijn boek over de Franse Revolutie gaat Simon Schama diep in op de Franse economie van vóór de Franse Revolutie. In hoofdstuk 5 (“De prijs van de moderniteit”) haalt hij het (hardnekkige) beeld onderuit dat het Ancien Régime niet met zijn tijd was meegegaan. Na de Zevenjarige Oorlog moderniseerde Frankrijk juist in rap tempo en na de dood van Lodewijk XV zou zijn opvolger Lodewijk XVI een enthousiaste bevorderaar van de allernieuwste ontwikkelingen worden. Het economische leven maakte daardoor een groei door. Maar dat het wel twee kanten.

katoenproductie
katoenproductie
De dagloners woonden als dieren in holen en zwoegden onafgebroken. Op de schone gravures in Description des arts et métiers is daar niets van te zien.

De industriële revolutie plaatsen we meestal in de negentiende eeuw, maar in het laatste kwart van de achttiende eeuw was het proces al in gang gezet. Door industrialisering ontstond er onder Lodewijk XVI in de grote steden al een proletariaat. Met name Lyon met zijn textielindustrie was berucht. De dagloners woonden als dieren in holen en zwoegden onafgebroken om net zoveel te verdienen om hun ellendige leven te kunnen voortzetten. Op de schone gravures in Description des arts et métiers is daar niets van te zien. Wel zien we een bron van hun ellende: de mechanisering van de arbeid. Daardoor daalden de lonen en nam de uitbuiting van de textielbazen toe. Toen in de negentiende eeuw overal in Europa de grote weversopstanden uitbraken, was de misère al minstens twee keer van vader op zoon overgegaan.

papierproductie
papierproductie

De gravures zien er helder en schoon uit. Industrialisering en rationalisering van de productie beloofden een hemel op aarde. De meeste arbeiders zouden daar bitter weinig van merken. Het werk kostte in de jaren tachtig van de achttiende eeuw 900 livres, een klein fortuin. Alleen de aristocratie en de rijke burgerij kon dat zich veroorloven. Daarom zouden we de Description des arts et métiers in de eerste plaats moeten zien als de voorloper van de glossy brochure voor industriëlen die de vuile realiteit liever niet willen zien.

Veel artikelen vormde de basis voor de kortere artikelen in de Encyclopédie ou dictionnaire raisonné des sciences, des arts et des métiers van Denis Diderot en Jean Le Rond d’Alembert, die in de periode 1751-1772 verscheen. Er is in ieder geval een grote overeenkomst tussen veel afbeeldingen in deze twee werken. De artikelen en gravures in de Descriptions des arts et métiers zijn echter gedetailleerder en accurater dan die in de Encyclopédie.
 
Bron: nl.wikipedia.org

Description des arts et métiers [ nl.wikipedia.org ]

de ogen van Yvonne

gelezen: Tijdloos (2014) de debuutroman van Sybold Deen

tijdloosJe hebt romans die niet alleen een verhaal vertellen maar ook een theorie verkondigen. In de wetenschap van de achttiende eeuw was het gebruikelijk om een wetenschappelijke theorie te presenteren in een dialoogvorm. Zo schreef de Britse empirist George Berkeley in 1714 drie dialogen tussen Hylas en Philonous waarin hij zijn beroemde radicale kerngedachte Esse est percipi (zijn is waargenomen worden) door zijn alter ego Philonous tegenover de materialist Hylas uiteen laat zetten.

Sybold Deen is in zijn debuutroman Tijdloos niet minder radicaal dan Berkeley als hij Sybold tegenover zijn rationele wederhelft Yvonne laat zeggen dat tijd een illusie is en dat alles al gebeurd is. In de dialogen tussen Sybold en Yvonne lijkt ons een wetenschappelijke onderbouwing voor de predestinatie te worden aangereikt. Zo worden de breinmachine van Patrick Haggard, het holografische principe van Gerard ‘t Hooft en de simulatietheorie van Nick Bostrom erbij gehaald.

Hoe meer Sybold en Yvonne in Tijdloos het spoor van de predestinatie gaan volgen (“alles is al gebeurd”) hoe groter hun worsteling wordt. Het is niet alleen de worsteling met het vraagstuk van de (on)vrije wil, maar ook met het harde gelijk van de wetenschap. Het universum van Sybold en Yvonne ligt op het snijpunt tussen de abstracties van de natuurwetenschap en de nabijheid van de geliefde. “Mooie ogen. Ik moet er niet aan denken dat het allemaal niet echt is” zegt Sybold tegen Yvonne.

Het universum van Sybold en Yvonne ligt op het snijpunt tussen de abstracties van de natuurwetenschap en de nabijheid van de geliefde.

Als control freak is Sybold een man van de wetenschap. Hij weet dat de (neuro)wetenschap van de mens een l’homme machine maakt. Of een breinmachine (Haggard). En dat Dick Swaab beweert dat we ons brein zijn. Zou laatstgenoemde, die de ziel “een misvatting” noemt, ook de liefde tot “neuronenactiviteit” reduceren?

Hoewel Tijdloos een flirt maakt met predestinatie en reductionisme, lijkt de roman zich er ook juist tegen te verzetten. Het is namelijk meer dan een wetenschappelijke roman. Het is ook de verwerking van een verloren liefde en leest daarom ook als een heel persoonlijk verhaal. Sybold Deen lijkt op zoek naar de volmaakte synthese tussen verstand en gevoel. Hij probeert beide polen naar elkaar toe te buigen: de breinmachine van Haggard en de ogen van Yvonne.

Deze synthese leidt tot een manier van begrijpen waar de Duitse filosoof Wilhelm Dilthey op wees. Hij zocht naar een methode om de menselijke ervaring te begrijpen en stelde daarbij vast dat de natuurwetenschappen daarvoor niet geschikt zijn. Het kennen van de oorzaak van een ervaring, is iets anders dan het begrijpen van een ervaring. Bovendien veranderen we zelf in het proces van begrijpen. “De natuur verklaren we, het geestelijke leven begrijpen we.” Sybold zou het daar waarschijnlijk mee eens zijn.

Tijdloos is geen evenwichtige roman geworden. Het begint als een scifi verhaal, maar dit breekt met het tweede hoofdstuk af en het wordt eigenlijk niet goed duidelijk waarom. Ook is er weinig dynamiek tussen de karakters. Sybold en Yvonne zijn eerder vehikels voor de persoonlijke queeste van de auteur. En het doorbreken van de derde wand is een techniek die op het toneel of in een film soms werkt, maar die je in een roman beter kunt laten liggen. Toch is Tijdloos een overtuigend debuut. Sybold Deen, onthoud die naam.

sybolddeen.nl | Lycka Till Förlag [ lyckatill.nl ]