Drie weken geleden bezochten we in Ravenna verschillende vroeg-christelijke kerken uit de vijfde en zesde eeuw. Achteraf zie je op de foto’s soms meer dan tijdens het bezoek. Zo vielen mij pas later bepaalde verschillen en overeenkomsten op bij het mozaïek in het baptisterium van de arianen en van de orthodoxen. In de vierde eeuw had Arius de orthodox christelijke leerstelling verworpen dat Christus volledig God en volledig mens is. In het zogenaamde arianisme worden Christus en de Heilige Geest gezien als scheppingen van God en daarmee wordt afstand gedaan van de leer van de Heilige Drie-eenheid die leert dat Vader, Zoon en heilige Geest een volmaakt Eenheid vormen, éénwezenlijk en ondeelbaar.
In Ravenna hadden de arianen een eigen doopkapel, het zogenaamde baptisterium. In het interieur is een plafondmozaïek bewaard gebleven. Ook de orthodoxen hadden een eigen baptisterium en ook daar is een plafondmozaïek. Beide mozaïeken hebben dezelfde centrale voorstelling van de doop van Christus door Johannes de Doper in de Jordaan. Op de foto’s zag ik een paar verschillen (zie boven). De Christusfiguur bij de arianen is baardloos. Dat is in overeenstemming met de toenmalige iconografie. Christus werd in de vijfde en zesde eeuw meestal zonder baard afgebeeld.
De Christusfiguur in het baptisterium van de orthodoxen heeft wel een baard, maar dat is een toevoeging uit de negentiende eeuw. Een deel van het mozaïek was verloren gegaan en in de negentiende eeuw heeft men het gelaat van Johannes de Doper en Christus en de duif toegevoegd.
En opmerkelijke overeenkomst is de figuur naast Christus in het water. In het ariaanse mozaïek heeft deze twee kreeftenscharen op zijn hoofd. Het blijkt een riviergod te zijn, een overblijfsel uit de Romeinse mythologie. In het andere mozaïek is er ook zo’n figuur, die de personificatie van de Jordaan voorstelt. Deze reikt een groen badlaken (?!) aan.
