Dagelijks archief: zondag 17 juni 2018

goede smaak

gisteren gezien op Arte: Der erotische Blick – Johann Winckelmann
documentaire van Christian Feyerabend over “de vader van de archeologie”

WinckelmannDe Frans-Duitse zender Arte legt vaak het Frans-Duitse cultuurverschil bloot. In de documentaire Der erotische Blick – Johann Winckelmann die gisterenavond te zien was, kwamen een Duitse en een Franse kunsthistorica aan het woord. In Duitsland wordt Winckelmann in de eerste plaats gezien als kunsttheoreticus en als de vader van de archeologie, maar in Frankrijk staat hij vooral bekend als een politiek denker.

Dit verschil heeft alles te maken met de invloed van de klassieke oudheid op de kunst en politiek in de tweede helft van de achttiende eeuw. Winckelmann propageerde de kunst van de antieken en zag deze als superieur. De geest van de klassieke kunst vatte hij krachtig samen in de oneliner edele eenvoud, stille grootsheid. Het rococo van zijn tijd was daar ver van afgedwaald en getuigde volgens Winckelmann niet van goede smaak. Om weer terug te keren naar de goede smaak moest de kunstenaar zich verdiepen in de klassieke kunst.

Gedanken über die Nachahmung der griechischen Werke in der Malerei und Bildhauerkunst uit 1755 was Winckelmann’s eerste geschrift over zijn esthetische opvattingen en vestigde zijn naam. Het werd een bestseller. Winckelmann had de juiste snaar weten te raken en zijn devies vond overal navolging. Tussen 1770 en 1780 vond er een stijlverandering plaats. De frivole rococo begon langzaam maar zeker plaats te maken voor een strenge en serieuze stijl, het neo-classicisme. In Frankrijk werden de esthetische opvattingen van Winckelmann gehoord door Jacques-Louis David en kregen ze een sterke politieke lading mee.

David 1774
Jacques-Louis David Erasistratos ontdekt welke ziekte Antiochius heeft (1774)
In dit vroege werk van David is duidelijk de overgang van het rococo naar het neo-classicisme te zien. De compositie is nog overvol, de kleuren gloeiend en de posen barok. In de jaren 1780′s zal David zijn sobere en koele stijl vinden.

Op de klassieke kunst van de Romeinen en de Grieken werd ook een vrijheidsideaal geprojecteerd. Toen Winckelmann zijn ideeën begon te verkondigen, was de Verlichting doorgebroken, maar was de staat nog allesbehalve verlicht. De meeste mensen zuchtten nog onder de onderdrukking door het ancien régime. De klassieke kunst fascineerde niet alleen door haar schoonheidsideaal, maar gaf ook hoop. Vergeleken bij het rococo, die de smaak van het hof vertegenwoordigde, leek de klassieke kunst zich niet te richten op aardse genoegens maar op deugden. Jacques-Louis David pakte dat op en zijn schilderijen zouden dit gaan laten zien. Ze zouden het volk gaan onderwijzen in burgerdeugden en het patriottisme aanwakkeren.

Johann Joachim Winckelmann
Geschichte der Kunst des Altertums 1776

Door de invloed van Winckelmann op David en het neoclassicisme, dat de officiële stijl van de Franse Revolutie zou worden, wordt Winckelmann in Frankrijk dus meer gezien als een politieke denker dan als een archeoloog.

Für Winckelmann war die Schönheit schlechthin das Maß aller Dinge, und so wurde er zu einem wahren Meister des guten Geschmacks. Sein wohl bekanntester Spruch lautet: „Edle Einfalt, stille Größe”, und er bewunderte die Kunst der stilsicheren Griechen, nicht zuletzt mit seinem Werk „Gedanken über die Nachahmung der griechischen Werke in der Malerei und Bildhauerkunst” (1755). So ebnete er den Weg für den Klassizismus – seiner Ansicht nach sollten sich die Menschen und die Kunst von Rokoko und Barock distanzieren und vielmehr die griechische und römische Antike neu entdecken.
 
Bron: schwaebische.de