Gisteren kocht ik de Nederlandse vertaling van Der nasse Fisch van de Duitse auteur Volker Kutscher. Vorige week zag ik de eerste en tweede serie van Babylon Berlin en was zo onder de indruk dat ik besloot om het boek te gaan lezen waar deze serie op gebaseerd is.

Hoofdpersoon is de Keulse inspecteur Gereon Rath, die zich in 1929 als Mordermittler am Alexanderplatz vestigt. Berlijn is op dat moment de op twee na grootste metropool ter wereld. In 1899 had de Duitse industrieel (en later politicus in de Weimar Republiek) Walther Rathenau in zijn essay Die schönste Stadt der Welt geschreven: “Spree-Athen ist tot, Spree-Chicago wächst heran”. Hij bedoelde dat positief. Berlijn was als hoofdstad van het Keizerrijk booming en zou net als een Amerikaanse stad voor de moderniteit kiezen.

Maar zijn uitspraak kun je ook anders interpreteren. In de roaring twenties zouden Chicago en Berlijn wedijveren om de twijfelachtige eer wie zich de meest criminele stad ter wereld mocht noemen. De vraag is of Rathenau dat in 1899 al voorzien had. Op 24 juni 1922 zou hij op de Königsallee in Berlin-Grunewald vermoord worden.

Berlijn, 1929. Als het lichaam van een bruut gemartelde Rus uit de rivier de Spree wordt getrokken, ziet rechercheur van de zedenpolitie Gereon Rath zijn kans schoon om terug te keren bij de afdeling moordzaken. Hij duikt op eigen houtje de Berlijnse onderwereld in op zoek naar de moordenaar en legt een samenzwering bloot die van de Russische bendes voert naar de allerhoogste politieke kringen, waar achter de schermen een staatsgreep wordt beraamd. Waar hij echter niet op had gerekend is dat hij zelf als verdachte gezien zou gaan worden. (Bron: thehouseofbooks.com)

Waar denk je het eerst aan bij het jaar 1929? Bijna iedereen zal de beurskrach van 1929 te binnen schieten. Deze gebeurtenis was immers een kantelmoment in de geschiedenis. Zonder de plotselinge ineenstorting van de aandelenkoersen op de beurs van Wall Street, zou er geen Great Depression zijn geweest en dus ook minder voedingsbodem voor het nationaalsocialisme in Duitsland. Vanuit dit ene kantelmoment kunnen we enig inzicht krijgen in de geschiedenis van de jaren dertig en de Tweede Wereldoorlog die daarop volgde. Maar 1929 is natuurlijk veel meer en er waren ook veel meer factoren die de loop van de geschiedenis na 1929 bepaalden dan alleen de beurskrach op Wall Street.

De documentaire 1929 – Das Jahr Babylon van Volker Heise is een originele geschiedenisles. We gaan 90 jaar terug in de tijd en stappen van maand tot maand door de straten van Berlijn, destijds het hippe middelpunt van de wereld, de wereld van Alfred Döblin. Verschillende inwoners van Berlijn, in 1929 na New York en Londen de grootste stad ter wereld, doen hun verhaal. Ze worden gespeeld door vier acteurs uit de serie Babylon Berlin: Fritzi Haberlandt, Leonie Benesch, Anton von Lucke en Peter Kurth. De laatste speelt in de serie de rol van Bruno Wolter, de corrupte hoofdcommissaris van de zedenpolitie. Grotesker had George Grosz deze Duitse speknek niet kunnen maken.

Der Film basiert auf Tagebüchern und Erinnerungen, auf Augenzeugenberichten und Polizeiakten, auf Zeitungsausschnitten und Mitschriften von Diplomaten und Handwerkern, von Tänzerinnen und Journalistinnen, von Proleten, Hausfrauen, Politikerinnen und Kokainhändlern. Über 30 reale Menschen aus der Vergangenheit, deren Zitate verknüpft sind mit Archivmaterial zum Porträt einer Gesellschaft im Taumel.

In 1929 – Das Jahr Babylon trekt het jaar 1929 in de hoofdstad van de Weimar Republiek aan ons voorbij. Wat opvalt, is de polarisering van de samenleving. Omdat Duitsland sinds 1919 een democratie geworden is, is er persvrijheid. Het nieuwe jaar begint in de miljoenenstad met veertig kranten, die de meest uiteenlopende politieke geluiden laten horen en ideologieën verkondigen. Helemaal aan de linkerkant van het politieke spectrum staat Die rote Fahne, de communistische krant die in november 1918 direct na de val van het Duitse Keizerrijk werd opgericht door Karl Liebknecht en Rosa Luxemburg. Uiterst rechts staat de Völkischer Beobachter, het partijorgaan van de NSDAP. Op 1 januari 1929 verschijnt voor het eerst een Berlijnse editie van deze nationaalsocialistische krant.

Kort na de verkiezingen van 1928 had zich in de zomer van 1928 een brede coalitie gevormd, een GroKo zouden de Duitsers tegenwoordig zeggen. Deze moest de Duitse samenleving, die in ideologisch opzicht middelpuntvliedend was geworden, bij elkaar houden. Berlijn was het centrum van het gepolariseerde Duitsland, maar tegelijkertijd een arbeidersstad waar de KPD een enorme aanhang had. De vonk zou vanuit de Sovjet Unie zomaar over kunnen vliegen! Vanuit de angst dat in Duitsland de revolutie zou uitbreken en net als Rusland zou veranderen in een communistische dictatuur, kwam de situatie op scherp te staan. Op 1 mei 1929 escaleerde het.

In de vierde aflevering van Babylon Berlin zien we heel concreet waar Blutmai voor staat. Tijdens de demonstraties op de Dag van de Arbeid, kwamen de communisten en de politie tegenover elkaar te staan. Er werd met scherp geschoten. Op 1 mei 1929 werden in Wedding en Neuköln negen demonstranten doodgeschoten en op de twee dagen die volgenden werden nog eens 24 demonstranten gedood, waaronder een vrouw op een balkon. Dit laatste gegeven speelt in het scenario van Babylon Berlin een grote rol. In de weken die volgen verdedigt de Berlijns politie zichzelf. Daarmee is de polarisatie voltooid. Ernst Thälmann de leider van de Kommunistische Partei Deutschlands zegt nu: ‘SPD und NSDAP sind Zwillingen’. Socialisten en fascisten worden vanaf dit moment door de communisten op één hoop gegooid.

babylon-berlin.com

Op 15 augustus is het precies 250 jaar geleden dat Napoleon Bonaparte op Corsica geboren werd. 2019 is dus een Napoleonjaar. Na 2015 waarin het 200 jaar geleden was dat Napoleon bij Waterloo voorgoed verslagen werd, blijft hij de aandacht naar zich toetrekken. Gisteren startte MAX de vierdelige serie Napoleon in Holland. Presentator Huub Stapel merkt op dat er een kwart miljoen boeken over Napoleon geschreven zijn en dat hij na Jezus en Mohammed de meest invloedrijke persoon uit de geschiedenis is. De serie van vier documentaires gaan over het bezoek dat Napoleon van 24 september tot 31 oktober 1811 aan ons land bracht. Nederland en België maakten toen deel uit van het Eerste Franse Keizerrijk.

In 2011 verschenen er zes thematijdschriften die nu gebundeld zijn in een boek. De makers van de documentairereeks die deze maand bij MAX te zien is, hebben ongetwijfeld kennis genomen van deze thematijdschriften en de serie terecht Napoleon in Holland genoemd en niet Napoleon in Nederland, want het Koninkrijk der Nederlanden ontstond pas twee jaar later. Bovendien hebben de vormgevers van het tijdschrift gekozen voor een (lelijk!) gestileerde kaart van Nederland waarin de IJsselmeerpolders duidelijk zichtbaar zijn. Jammer dat vormgevers vaak met de geschiedenis een loopje nemen. Napoleon in Holland is heel wat zorgvuldiger gemaakt, met een mooie vormgeving.

De eerste aflevering neemt een goede aanloop op het historische bezoek van keizer Napoleon en keizerin Maria-Louise. In een kort intermezzo wordt de vraag gesteld: “Waar bevinden we ons in de geschiedenis als Napoleon ons land bezoekt?”. Er volgt een mooie infographic van een tijdbalk waarin we kunnen zien hoe ons land in 1795 als de Bataafse Republiek bij Frankrijk wordt ingelijfd. In 1806 maakt Napoleon een einde aan de Bataafse Republiek en sticht hij het Koninkrijk Holland. Zijn broer Lodewijk Napoleon komt daarbij op de troon. Na de Britse Walcherenexpeditie in 1809 heeft Napoleon het vertrouwen in zijn broer verloren en heft hij na de Bataafse Republiek ook het Koninkrijk Holland weer op. Ons land wordt als departement bij het Eerste Franse Keizerrijk ingelijfd.

Deze introductie maakt duidelijk wat het belangrijkste doel was van Napoleons bezoek aan het departement Holland: de inspectie van de kustlijn. Britse invasies van de Hollandse kust zoals in 1799 en 1809 moesten voortaan tot het verleden behoren. Om de Engelse economie te ontwrichten, moest het Continentaal Stelsel consequent worden toegepast. Alleen dan zou Engeland haar belangrijkste afzetmarkt (Europa) verliezen en grote economische schade lijden. Napoleons bezoek was dus in de eerste plaats een inspectietocht.

Adam Zamoyski onthult de mythe achter de man Napoleon [ maxvandaag.nl ]