wanneer is het af?
In de moderne kunst is het schilderij problematisch geworden. Wanneer is een schilderij af? Dat speelde natuurlijk ook in de 17e eeuw al een rol. ‘Een schilderij is af wanneer een schilder zijn doel bereikt heeft.’ Deze uitspraak wordt aan Rembrandt toegeschreven. Het is een opmerkelijke uitspraak voor die tijd, want het doel werd toen eigenlijk altijd bepaald door de verwachtingen van de opdrachtgever. In het vierde kwart van de 17e eeuw voldeed Rembrandts werkwijze niet meer aan de Franse stijl die in de mode was gekomen. Een schilderij moest glad geschilderd zijn en de penseelstreken mochten niet zichtbaar zijn. Dan was het af. Expressieve middelen als krassen met de achterkant van het penseel of wegschrapen met het paletmes waren taboe geworden. Een schilderij moest er netjes uitzien met de poezelige uitstraling van een pastel.
waar heb ik controle over?
Een schilderij is af wanneer het af is, zo spreekt de zenmeester. Dit is ontzettend simpel en tegelijkertijd problematisch. De vraag wanneer iets af is, kan ik ook anders stellen: waar heb ik controle over? Als je alles gedetaileerd en vaardig kunt schilderen, zoals echte fijnschilders dat kunnen, beheers je dan wel het materiaal?
beheersing en overgave, leven en kunst
Schilderkunst ligt voor mij altijd op de grens tussen beheersing en overgave. Het gaat over beheersing omdat kunst over kunde en vaardigheid gaat. Het gaat over overgave omdat kunst het leven wil volgen.
