Tweede van der Helst

Schuttersmaaltijd uit 1648 weer hersteld

Het is een schande dat we Rembrandt en Bartholomeus van der Helst allemaal van naam kennen. En dat we de laatste vooral kennen van die twee straten in Amsterdam.

‘Na mijn dood word ik op de scholen tien jaar vrijwillig gelezen
en daarna nog eens tien jaar verplicht.
Dan noemen ze een straat naar me.
En dan ben ik helemaal vergeten.
Niemand weet toch meer wie Tweede van der Helst was?’

(Gerard Reve, In gesprek, 1983)

Gisteren werd zijn schuttersmaaltijd die op 25 juni door een notoire schilderijenvernieler ‘behandeld’ werd, weer in oude luister gepresenteerd. Een indrukwekkend schilderij, waar de museumbezoeker bij het bewonderen van de Nachtwacht vaak met de rug naar toe staat. Soms wordt er wel eens neerbuigend gedaan over de verbluffende virtuositeit van Van der Helst die vergeleken bij de geniale Rembrandt nogal gelikt zou zijn.

Van der Helst
Slagschaduw op Nachtwacht (1642)
en op Schuttersmaaltijd (1648)

Kijken we bijvoorbeeld eens naar de slagschaduw bij Rembrandt en bij Van der Helst. Voor een dergelijk effect moet je toch een aardig potje kunnen schilderen, aan beide meesters dus wel besteed. Ze voeren het inderdaad perfect uit, zo onstoffelijk als een schaduw maar kan zijn. Wie is er hier nu gelikter?

Bartholomeus van der Helst was een van de belangrijkste Noordnederlandse portretschilders van de zeventiende eeuw. Hij was het, die vanaf het begin van de jaren veertig de stijl van de Amsterdamse portretschilderkunst bepaalde. Tot aan zijn dood in 1670 zou hij een van de meest gevraagde portrettisten van het Amsterdamse patriciaat blijven. Tientallen deftige dames en heren, kinderen en families, schutterscompagnieën en bestuurders werden door hem in een portret vereeuwigd. Al in de zestiende eeuw lieten de machtige regenten en rijke kooplieden van Amsterdam zich veelvuldig portretteren. Met de sterke economische groei in de Gouden Eeuw werd de vraag naar portretten en andere schilderijen alleen nog maar groter en vele kunstenaars vestigden zich daarom in de wereldstad. Zo verhuisde Rembrandt in 1631 vanuit Leiden naar het welvarende Amsterdam. Vanaf het midden van de jaren dertig had ook de uit Haarlem afkomstige Van der Helst zijn eigen atelier in deze stad.
 
lees verder
Van der Helst
Schuttersmaaltijd ter viering van
de Vrede van Münster, 1648