“paranoia strikes deep” [ 2 ]

gelezen: hoofdstuk 23, 24 en 25 van De fantoomterreur (2015)

de fantoomterreurTwee jaar geleden begon ik in De Fantoomterreur van Adam Zamoyski. Ik deed toen hier verslag van de eerste hoofdstukken. “Revolutiedreiging en de onderdrukking van de vrijheid” is de ondertitel van dit boek die de periode 1789-1848 beslaat. In de eerste zeven hoofdstukken beschrijft Zamoyski hoe de Franse Revolutie zich over heel Europa verspreidt en hoe de antirevolutionaire krachten daarop inwerken. Na de definitieve val van Napoleon in juni 1815, begint de Restauratie waarbij Europa weer monarchistisch wordt. De angst voor de revolutie blijft echter bestaan en na enkele incidenten verandert vooral Midden=Europa door de Besluiten van Karlsbad in een politiestaat die vecht tegen wat Zamoyski treffend “de fantoomterreur” noemt.

Na het boek ruim anderhalf jaar lang terzijde te hebben gelegd, ben ik er afgelopen week weer in verdergegaan. Hoofdstuk 23 (Contrarevolutie) begint met de troonsbestijging van Karel X van Frankrijk in september 1824. Hij was een jongere broer van de in 1793 onthoofde koning Lodewijk XVI en van zijn voorganger Lodewijk XVIII die in 1814, nadat Napoleon naar Elba verbannen was, koning werd. Wikipedia schrijft over zijn koningschap:

Karel XNadat Karel X in 1824 zijn broer Lodewijk XVIII was opgevolgd, liet hij zich op 29 mei 1825 te Reims zalven tijdens een indrukwekkende plechtigheid volgens de middeleeuwse tradities, en regeerde daarna als een autoritair vorst, met de steun van hoge adel en hoge geestelijkheid, alsof er nooit een revolutie had bestaan. Met een paar antiliberale wetten probeerde hij het Ancien Régime te herstellen, maar kwam daarbij in botsing met de Kamer. Zijn benoeming van de ultra-royalistische prins de Polignac tot eerste minister (in augustus 1829) was een regelrechte uitdaging aan de liberale Kamermeerderheid. In plaats van toe te geven, verstarde Polignac nog in zijn houding: zonder goedkeuring van de Kamer vaardigde hij zijn Ordonnanties van 26 juli uit. Deze schending van de grondwet betekende zonder meer een staatsgreep, waarop dan ook onvermijdelijk de Julirevolutie volgde, die de koning binnen drie dagen tot troonsafstand dwong (31 juli 1830). Karel X vluchtte naar het buitenland.
 
Bron: nl.wikipedia.org

Op de provocatie van 26 juli 1830, volgde onmiddellijke reactie. De Julirevolutie van 1830 was totaal anders dan de revolutie van 1789. De oppositie was compleet verrast en wist niet goed te reageren. Het beroemde schilderij De vrijheid leidt het volk van Delacroix geeft een heroïsch beeld van een volk dat weet wat het wil. Maar in werkelijkheid was het een rommelige opstand. De liberalen haastten zich om de revolutie toe te eigenen, maar een van hen sprak eerlijk van “een anonieme overwinning”.

Delcaroix
Eugène Delacroix de vrijheid die het volk leidt

De Julirevolutie zou een enorme invloed hebben op Europa. Opnieuw was de geest uit de fles. Metternich, de kanselier van Oostenrijk, die toch al paranoïde was, reageerde panisch en meende dat een oorlog de enige manier was om de revolutie tegen te houden. Want, zo zei hij, “zoals op de pest de hongersnood volgt, zo volgt op de revolutie de oorlog.” In de hoofdstukken 24 (Jupiter Tonans) en 25 (Schandalen) beschrijft Zamoyski de reactie op de Julirevolutie tot 1835 in Engeland, Oostenrijk, Pruisen, Rusland, Polen en Italië. Dat doet hij op een heldere manier met krachtige metaforen: “Hoewel ze (de Engelse middenklasse) met geweld dreigden (…), gebruikten ze de arbeidersklasse als potentiële dreiging, als een hond aan de riem die elk moment kon worden losgelaten, maar die men stevig vasthield.”

“paranoia strikes deep” [ 1 ]