Ik weet niet precies waar mijn fascinatie voor de schilderkunst van 200 jaar geleden precies vandaan komt. Heeft het te maken met de Romantiek? Met de emancipatie van het landschap in de landschapsschilderkunst? Of met de drang naar objectiviteit vlak voor het ontstaan van de fotografie? Het ontluikende historisme en oriëntalisme? De intimiteit van huiselijke taferelen van de Biedermeier? Of juist van het schurende tussen classicisme en realisme?

Voor de komst van de fotojournalistiek waren het de schilders die historische gebeurtenissen vastlegden. Anders dan de fotojournalist bepaalt de schilder niet alleen de framing (inkadering én momentopname) maar de volledige beeldvorming. We zouden tegenwoordig zeggen dat de historieschilder alleen maar photoshopt. 1839 wordt tegenwoordig gezien als het geboortejaar van de fotografie, maar de drang naar de objectieve weergave van de werkelijkheid is bijna al zo oud als de schilderkunst zelf. Objectieve weergave is de rimpelloze weerspiegeling waarbij een magische verdubbeling plaatsvindt. Op dit punt heeft de fotografie de schilderkunst overtroffen.

De periode 1815-1840 gold als de laatste kwart eeuw voordat de fotografie aan haar opmars begon. Het gepolijste neoclassicisme liep vooruit op de objectieve registratie van de werkelijkheid, ideaal om eigentijdse historische gebeurtenissen vast te leggen. Maar vanaf de jaren 1820 maakte ook de Romantiek opgang en daarin ging het veel meer om, gevoel voor en persoonlijke beleving van de werkelijkheid dan om objectiviteit. Een van de beroemdste schilderij uit deze periode is het enorme schilderij van Het vlot van de Medusa van Théodore Géricault uit 1818. Het is gebaseerd op een gebeurtenis uit 1816.

Een ander schilderij waarop het menselijk lijden wordt afgebeeld is van Horace Vernet. Het is een soort World Press Photo avant la lettre. We zien een van de slachtoffers van de pestepidemie in Barcelona.

Een jaar geleden schreef ik hier al eens iets over het onderstaande schilderij van Eugène Delacroix. In het voorjaar van 1822 liet Mohammed Ali van Egypte, de bondgenoot van de Ottomaanse sultan, meer dan twintigduizend mensen vermoorden vrouwen en kinderen inbegrepen. Dit tot afgrijzen en verontwaardiging van de toenmalige grootmachten. Het tafereel van Delacroix is een aanklacht tegen deze genocide.

Ook de uit Dordrecht afkomstige schilder Ary Scheffer (1795-1858) trok zich het lot van de onderdrukte Griekse bevolking aan. In 1826 schilderde hij Griekse vrouwen die zich in een grot schuil hielden voor de Ottomaanse bezetter terwijl ze een smeekgebed richtten tot de Moeder Gods. Het is een sentimenteel schilderij dat aansluit bij de romantische genretaferelen van het Biedermeier.

Louis-François Lejeune (1775-1848) bij mijn weten de enige generaal in de geschiedenis die een verdienstelijk schilder werd, kreeg in 1825 opdracht om de intocht van koning Karel X in Parijs te schilderen. Oude tijden herleven. Lejeune, die naam had gemaakt met het schilderen van veldslagen, had er geen moeite mee om mensenmassa’s te schilderen. Zijn schilderijen zijn eerder geschilderde fotojournalistiek dan kunstwerken.

Het beroemdste schilderij van de Julirevolutie van 1830 is natuurlijk van Eugène Delacroix. Maar De vrijheid leidt het volk is een allegorie en geen werkelijke voorstelling van zaken. De versie van Victor Schnetz weerspiegelt de gebeurtenissen van 28 juli 1830 beter. En ook het schilderij van Amédée Bourgeois waarbij het Hotel de Ville van een afstand is gezien, komt meer in de buurt van de historische werkelijkheid.