hemelbestormers

Hemelbestormers – utopieën onder stolpen en in glazen bollen
deze zomer nog te zien in het CBK Arnhem, t/m 21 september

een voorbeschouwing
In aansluiting op de beeldententoonstelling Sonsbeek 10 waarin het streven naar menselijke grootsheid centraal staat, organiseert het Centrum voor Beeldende Kunst (CBK) Gelderland deze zomer de expositie Hemelbestormers waarin bijna zeventig Gelderse kunstenaars hun visie geven op het menselijke verlangen naar het hogere. Dat mag aan het begin van de eenentwintigste eeuw weer, mits de gewenste dubbelheid of ironie aanwezig is.

Ruim negentig jaar geleden rekenden de Dadakunstenaars tijdens en na de Eerste Wereldoorlog genadeloos af met symbolistische en laat-romantische verlangens naar het hogere en introduceerden zij een cynische anti-kunst. De bitterheid werd met humor enigszins genietbaar gemaakt. In Rusland ging het op dat moment anders. In 1920 werd een maquette van het Monument voor de Derde Internationale in een plechtige communistische processie door de straten van Moskou gedragen. Wat toen al begon te ontaarden in een onmenselijk systeem, werd zonder ironie maar met religieus fanatisme begroet. Tatlin‘s ontwerp is nu een moderne icoon geworden.

Hemelbestormers
affiche van Hemelbestormers met daarop
het Monument voor de Derde Internationale
van Wladimir Tatlin

Na de catastrofes die de massa-ideologieën van de twintigste eeuw hebben aangericht, zijn we sterk geindividualiseerd. We zijn geneigd om het verlangen naar het hogere of naar een betere wereld met argwaan te bekijken. Ik heb Hemelbestormers nog niet gezien maar verwacht dat het thema met wantrouwen en ironie wordt bekeken. Het ontwerp van de constructivistische kunstenaar Wladimir Tatlin wordt als beeldmerk gebruikt voor de tentoonstelling Hemelbestormers. Het monument is bedoeld als een triomf van het communisme. Daarom is het best te vergelijken met het oubollige ontwerp voor de Jahrhunderthalle in Germania (Berlijn) van Albert Speer dat ook niet verder is gekomen dan een schaalmodel. Maar Tatlin’s ontwerp is vernieuwender. De pijnlijke ironie wil dat het daarom, in tegenstelling tot Speer’s Jahrhunderthalle, nog steeds bij ons in genade valt en zelfs op bewondering kan rekenen in plaats van dat het met argwaan of afgrijzen bekeken wordt.

CBK Gelderland