Toen Goethe begin september 1786 heimelijk naar Italiëvertrok, was Frederik II (de Grote) van Pruisen twee weken daarvoor gestorven na een regeerperiode van 46 jaar. Precies zoveel tijd zit er ook tussen de Grand Tour van vader (1740) en zoon (1786).
De tijd had in de tussen- liggende periode bepaald niet stilgestaan, maar toch was de wereld van 1886 nog net pre-industrieel te noemen. James Watt had weliswaar twintig jaar voordat Goethe aan zijn Grand Tour begon de stoommachine uitgevonden, maar in Europa en zeker in Italiëhad deze revolutionaire uitvinding nog nauwelijks effect. Het zou nog ruim veertig jaar duren voordat de eerste spoorverbindingen er kwamen. Reizen over land ging hoofdzakelijk nog per postiljon. Het is aardig om te lezen hoe dat in die tijd ging en Goethe geeft daar soms gedetailleerde informatie over. Zo schrijft hij dat hij het eerste traject, van Karlsbad naar Regensburg (ruim 180 km), in 31 uur aflegt. Dat is gemiddeld dus in iets minder dan zes kilometer per uur!
Ook moeten we in 1786 terug naar een totaal ander staatkundige situatie. Duitsland, Oostenrijk en Italiëzoals we dat nu kennen, bestonden nog niet. In 1786 was Duitsland nog altijd een lappendeken van vorstendommen met als grootste het koninkrijk Pruisen, dat in Midden-Europa een nieuwe grootmacht was geworden. De Derde Silezische oorlog (1756-1763) tussen Pruisen (en bondgenoten) en het Habsburgse Rijk (en bondgenoten) lag nog tamelijk vers in het geheugen. Goethe was 13 jaar toen er in 1863 met de Vrede van Hubertusburg een eind kwam aan het zevenjarige conflict tussen Pruisen en Oostenrijk met de bodemschatten van Sileziëals inzet. Maria Theresia van Oostenrijk was in 1780 gestorven en opgevolgd door haar oudste zoon Joseph II. Het huidige Oostenrijk vormde het centrum van het Habsburgse Rijk met haar veelheid van etnische groepen en gebiedsdelen. Zo vormden het huidige Belgiëen Luxemburg de Habsburgse Nederlanden en deze lagen gescheiden van het ‘moederland’. Andere gebiedsdelen zoals Hongarije, Zevenburgen (Transilvanië), Bohemen en Moraviëvormden samen een cluster met Oostenrijk.
inzet: het Heilige Roomse Rijk
Ook in Noord-Italiëlagen Habsburgse rijksdelen en dit is ook het gebied waar Goethe doorheen trekt. Aan de zuidkant van de Brennerpas lag in Goethes tijd Zuid-Tirol met Bozen (het huidige Bolzano) als hoofdstad. Nog verder zuidelijker kwam je in Trentino bij het Gardameer. Aan de zuidzijde van dat gebied lag pas de taalgrens tussen het Duits en Italiaans en kwam je in de Republiek Venetië. Het Italiëvan tegenwoordig bestaat overigens pas sinds 1861 maar Trentino-Zuid-Tirol met zijn overwegend Duits-sprekende bergbewoners vormde nog tot 1918 een deel van Oostenrijk. Ondanks de veritalianisering in de twintigste eeuw was in 2001 nog bijna 70% van de bevolking van Zuid-Tirol Duitstalig.
Trentino-Zuid-Tirol
Na de Eerste Wereldoorlog werd het huidige Trentino-Zuid-Tirol, dat toen bij het Oostenrijkse Tirol hoorde, door Italiëgeannexeerd. De huidige provincie Zuid-Tirol was toen nog volledig Duitstalig, maar werd eveneens door Italiëbezet zodat de waterscheiding op de staatsgrens met Oostenrijk kwam te liggen. Deze provincie werd in de daarop volgende decennia veritaliaanst, zowel door het Duits uit het openbare leven te bannen als door massale immigratie van Italianen. Onder het fascisme werden de Duitstaligen zelfs onder druk gezet om naar Oostenrijk te verhuizen. Onder internationale druk werd na de Tweede Wereldoorlog een verdrag gesloten tussen Italiëen Oostenrijk (akkoord van De Grasperi-Gruber), waarin het gebied autonomie zou krijgen. In ruil daarvoor bleef het gehele gebied bij Italië. Deze autonomie garandeerde echter geenszins de rechten van de Duitstaligen, omdat zij in de regio Trentino-Zuid-Tirol nog altijd in de minderheid waren. Na gewelddadige acties van Duitstaligen in de jaren zestig besloot men daarom het zwaartepunt van de autonomie te verschuiven naar de provincies, zodat de Duitstaligen in Zuid-Tirol hun eigen beleid konden voeren. Door de grondwetswijziging van 2001 is deze autonomie nog verder uitgebreid. De bevoegdheden van de regio Trentino-Zuid-Tirol zijn hierdoor geminimaliseerd. Bron: nl.wikipedia.org
Sein Hauptinteresse liegt dabei in der Antike. Mittelalterlicher und neuzeitlicher Kunst bringt er wenig Interesse entgegen, besonders, wenn sie christlich geprägt ist; so besucht er beispielsweise in Assisi nicht die Grabeskirche des heiligen Franz von Assisi mit den Fresken von Giotto, sondern vielmehr den in eine Kirche umgewandelten Tempel auf dem Hauptplatz der Stadt. Werke von Michelangelo und Raffael bewundert er zwar, beschreibt sie jedoch ausdrücklich nur unter ästhetischen Gesichtspunkten und unter Ignorierung des religiösen Hintergrunds.
Einen großen Raum nimmt Goethes eigene Malerei ein. Er verkehrt in Künstlerkreisen und trägt sich mit der Absicht, vom Literaten selbst zum Maler zu werden. Trotz intensiver Übungen scheitert dieser Plan jedoch letztlich. In seine italienische Zeit fällt die Fertigstellung und Veröffentlichung der Iphigenie auf Tauris, für die er von allen Seiten mehr Anerkennung erntet als für seine Versuche als Maler. Kontakte zu Einheimischen werden in der Italienischen Reise kaum dargestellt. Goethe spricht zwar über die Unterschiede zwischen der italienischen und der deutschen Mentalität, macht dies jedoch nicht an konkreten Bekanntschaften fest, sondern beschreibt eher seinen Eindruck von der Bevölkerung als Ganzes. Eine wichtige Rolle kommt etwa der Darstellung des römischen Karnevals zu, von dem er eher abgestoßen ist. Grundsätzlich steht er der italienischen Mentalität jedoch positiv gegenüber.
Bron: de.wikipedia.org
integrale tekst [ textlog.de ] | integrale tekst [ gutenberg.spiegel.de ]
