The Fall of the Roman Empire

The Fall of the Roman Empire (1964) en Gladiator (2000)

The Fall of the Roman EmpireTussen The Fall of the Roman Empire uit 1964, (de afsluiting van een tijdperk) en Gladiator uit 2000 (het begin van de sandalenfilm revival) zijn een paar opvallende overeenkomsten. Beide films spelen zich af tussen 180 en 192 na Chr. en voeren de keizer-filosoof Marcus Aurelius en zijn bastaardzoon Commodus ten tonele. In navolging van Ben Hur is er in beide films naar Hollywoodmodel een krachtmeting tussen the good guy en the bad guy (Commodus vs. Livius en Commodus vs. Maximus). Stephen Boyd (Livius) zou net als in Ben Hur waarin hij de rol van Messala speelde, weer in een strijdwagen klimmen voor een onwaarschijnlijke actiescene, ditmaal als good guy tegenover bad guy Christopher Plummer (Commodus).

Regisseur Ridley Scott verwees in Gladiator bewust naar de film van zijn collega Anthony Mann. Zo kreeg Richard Harris de rol van de oude Marcus Aurelius. In 1964 was Harris gecast om de rol van Commodus te spelen, maar hij werd op het laatste moment vervangen door de charismatische Christopher Plummer.

Sophia Loren als LucillaOok speelt Commodus‘ zuster Lucilla in beide films een belangrijk rol. In Gladiator werd ze gespeeld door Connie Nielsen en in The Fall of the Roman Empire natuurlijk door Sophia Loren die in 1964 een miljoen dollar met haar rol verdiende. Elisabeth Taylor was haar een jaar eerder in Cleopatra voorgegaan als de eerste million dollar actress. Ondanks de aanwezigheid van Sophia Loren werd The Fall of the Roman Empire geen succes. Producent Samuel Bronston leed een enorm verlies en de filmcarrière van Stephen Boyd werd geruïneerd door zijn houterige optreden als Livius. Charleston Heston (die oorspronkelijk voor de rol van Livius was gecast) en Kirk Douglas konden wat dat betreft blij zijn dat ze niet in de film zaten.

Alec Guiness als Marcus AureliusHet acteertalent van Sir Alec Guinness was in 1964 onomstreden en zijn carrière kon onder de commerciële flop niet lijden. Veel interesse voor film had hij toch al niet. Hij bekende ooit niet meer van de film gezien te hebben dan twintig minuten. Uiteraard was dat zijn eigen optreden, met als hoogtepunt een monoloog uit de Meditaties (Ta eis heauton) die Marcus Aurelius tijdens zijn veldtocht aan de Germaanse grens had geschreven. Vlak voordat hij vergiftigd wordt, mijmert de keizer-filosoof over de dood.

Nu gij ziet hoe vermoeiend de heksenketel van onze samenleving is, kunt gij zeggen, „Kom toch snel, o dood, voordat ook ik mijzelf nog verlies.„

uit: ‘Ta eis heauton’
van Marcus Aurelius

Gij moet de dood niet geringschatten, maar hem als iets goeds beschouwen. De natuur heeft het immers zo gewild. De jeugd, de ouderdom, het groeien en het tot volle wasdom komen, tanden krijgen, baardgroei en vergrijzen, een kind ver-wekken, zwanger zijn en baren en alle andere natuurlijke verrichtingen behoren tot bepaalde levensfasen. Hetzelfde geldt voor het sterven. Wanneer men dit dus met betrekking tot de mens heeft overwogen, dient gij de dood niet onverschillig, gehaast of overmoedig tegemoet te treden, maar haar geduldig af te wachten als een van die natuurlijke processen, en zoals gij nu het moment afwacht waarop een kind de schoot van uw vrouw verlaat, moet gij ook het uur verbeiden waarop de ziel dit omhulsel loslaat. Als ge werkelijk een richtlijn wenst, sta dan stil bij de dingen waar gij door de dood van verlost zult worden. En bedenk met welke mensen uw ziel niet langer in aanraking zal komen, dan zult gij u het best kunnen verzoenen met de dood. Laten wij ons liever niet aan hen ergeren, maar voor hen zorgen en hen welwillend tegemoet treden. Herinner u echter wel dat ge niet van gelijkgezinden afscheid neemt. Want zo er al iets is dat ons in de andere richting drijft en ons doet vasthouden aan het leven, is het de mogelijkheid samen te leven met mensen die zich dezelfde beginselen hebben eigen gemaakt. Nu gij ziet hoe vermoeiend de heksenketel van onze samenleving is, kunt gij zeggen, „Kom toch snel, o dood, voordat ook ik mijzelf nog verlies.„
 
Nederlandse vertaling © Copyright 2006 – Stichting Ars Floreat – www.arsfloreat.nl
scene uit The Fall of the Roman Empire
Commodus trekt de Karpaten in

Het mooiste moment uit de film vind ik de bovenstaande scenes waarin de soldaten van Commodus het vijandelijke gebied ten noorden van de Donau intrekken. Tenslotte komt het hier tot een confrontatie met de Marcomannen onder aanvoering van hun leider Ballomar. De stilte voor de storm is prachtig in beeld gebracht en versterkt door het onheilspellende Andante misterioso in C van de beroemde filmcomponist Dimitri Tiomkin.

The Fall of the Roman Empire [ imdb.com ]