hardcore modernist

Wim Crouwel A Graphic Odyssee
Design Museum Londen, 30 maart t/m 3 juli 2011

Toen ik in De Volkskrant van vandaag het artikel “Schreefloos is de norm” las over grafisch vormgever Wim Crouwel, kwamen bij mij weer herinneringen naar boven aan mijn oud-docent kalligrafie Alexander Verberne die twee jaar geleden op 84-jarige leeftijd overleed. In het 1983-84 les kreeg ik les van hem aan de kunstacademie in Arnhem. Verberne (1924-2009) was een generatiegenoot van Crouwel (1928) en eveneens streng in de leer. Zo streng zelfs, dat hij in 1984 nog altijd in zijn onafscheidelijke blauwe Chinese werkbroek met blauw Mao-jasje doceerde. Een van zijn grote passies was namelijk Chinees en Chinese kalligrafie.

cijferzegels
cijferzegels met lange looptijd van Jan van Krimpen (1946) en van Wim Crouwel (1976)

Ik herinner me dat we voor een opdracht “humanistisch cursief” een korte beschouwing moesten schrijven met een illustratie. Een klasgenoot had iets geschreven over de beroemde cijferpostzegels van de Nederlandse typograaf Jan van Krimpen (1892-1958). Dat viel bij Verberne bijzonder in de smaak. De opmerkzame leerling had iets geschreven over de assymetrie in de kalligrafische versieringen aan weerszijden van het cijfer.

Als ijverige leerling had je docent Wim Crouwel waarschijnlijk niet blij kunnen maken met een betoog over randversieringen. Crouwel is vooral bekend door een meedogenloos functionalisme dat hij in de jaren zestig en zeventig op de spits dreef. In navolging van Jan van Krimpen ontwierp Crouwel in 1976 een langlopende serie cijferpostzegels. De serie deed 25 jaar dienst (1976-2001). Het was een van de meest uitgeklede, zakelijke en neutrale ontwerpen in de geschiedenis van de Nederlandse postzegel. Tamar (Renate Rubinstein) reageerde in een column in Vrij Nederland op deze nieuwe emissie en noemde het ontwerp geen Nieuwe Zakelijkheid maar Nieuwe Lelijkheid.

Wim Crouwel is vooral bekend door een meedogenloos functionalisme dat hij
in de jaren zestig en zeventig
op de spits dreef.

De toon was gezet en een nieuwe generatie van grafisch vormgevers begon zich tegen de oude garde modernisten af te zetten. In 1977 verscheurde de jonge hond Piet Schreuders tijdens een boekpresentatie de poster die Crouwel voor de amphilex ’77 had ontworpen. Eind jaren zeventig werd de Nederlandse grafische vormgeving minder streng en speelser. Veel jonge ontwerpers sloegen door in baldadig ontwerp en koesterden alles wat het modernisme verketterd had: het ‘misdadige ornament’, historische ballast en andere overtolligheden. Het postmodernisme was aan gebroken.

Wim Crouwel
Wim Crouwel

Maar volgens Wim Crouwel is het postmodernisme helemaal geen stijl. Is postmodernisme stijl-loos? En is het modernisme dan toch die ene universele stijl die alle andere stijlen overbodig maakt? Je ziet Wim Crouwel denken… De prestigieuze overzichtstentoonstelling in het Design Museum in Londen lijkt zijn eigen gelijk te bevestigen, want de tentoonstelling focust juist op de periode dat hij zich als hardcore modernist profileerde: de jaren zestig en zeventig. Samen met de ontwerpers van Total Design had hij internationaal de aandacht op zich weten te vestigen en in het buitenland zijn ze dat nog steeds niet vergeten.

Wim Crouwel Exhibition [ designmuseum.org ]