Jugendstil in München [ 1 ]

bij een bezoek aan München in juni

Jugend 1897Volgende maand hopen we München te bezoeken. Als liefhebbers van de Jugendstil, zitten we in München goed. Jugend, het tijdschrift waar de Jugendstil ( of Art Nouveau, Nieuwe Kunst en Secession) haar naam aan te danken heeft, verscheen voor het eerst in 1896 in München. Rond de schilder Franz von Stuck had zich in 1892 een groep jonge kunstenaars verzameld. Onder de naam Secession scheidde deze zich af van de gevestigde kunstenaars die werden aangevoerd door de schilder Franz von Lenbach. Von Lenbach en Von Stuck hadden veel invloed op de kunstenaars in München en leefden als prinsen. We zijn van plan om in de Beierse hoofdstad zowel de Städtische Galerie im Lenbachhaus als Villa Stuck te bezoeken, de voormalige residenties van deze schilders.

Een van de kunstenaars van de Secession was August Endell. Hij was zelf weer een leerling van de beeldhouwer Hermann Obrist. Deze had aanvankelijk medicijnen en natuurwetenschappen gestudeerd en zich beziggehouden met botanie. Hij had een scherpe blik voor de plantaardige natuur en ontwikkelde zijn opvattingen over kunst op basis van de ideeën van wetenschappers uit zijn tijd. Hij verdiepte zich in Darwin, Haeckel en Fechner en de natuurfilosofie van Schelling. Zijn leerling August Endell had deze ideeën overgenomen en voegde daar nog de theorie van de Einfühlung bij, die door de filosoof en psycholoog Theodor Lipps was uitgewerkt. De plantaardige Jugendstil is nauw verbonden met deze opvattingen. Ook Kunstformen der Natur (1899-1904) van Ernst Haeckel , dat op de grens ligt van biologie en beeldende kunst, heeft veel invloed gehad op kunstenaars aan het begin van de twintigste eeuw.

Kunstformen
Kunstformen der Natur 1899-1904
Tafel 85 – Ascidiae – Zakpijpen
Het is als een roes, een waanzin die ons overvalt. De vreugde dreigt ons te vernietigen, de overvloed aan schoonheid dreigt ons te verstikken. Wie dat niet heeft doorgemaakt, zal de beeldende kunst nooit begrijpen.

August Endell (in: Um die Schönheit)

Wie geleerd heeft zich zonder enige associatie, zonder een bijgedachte, aan zijn zintuiglijke indrukken over te geven, wie voor het eerst de uitwerking van vormen en kleuren op het gevoel ondervonden heeft, zal daaruit een onuitputtelijke bron van buitengewoon en onvermoed genot putte. Het is inderdaad een nieuwe wereld die zich openbaart. En het zou een hele belevenis in elk mensenleven moeten zijn, als voor het eerste een begrip van deze dingen ontstaat. Het is als een roes, een waanzin die ons overvalt. De vreugde dreigt ons te vernietigen, de overvloed aan schoonheid dreigt ons te verstikken. Wie dat niet heeft doorgemaakt, zal de beeldende kunst nooit begrijpen. Wie door de kostelijke curven van een grashalm, de wonderbaarlijke onverbiddelijkheid van het distelblad, de zacht bittere jeugdigheid van uitbottende bladknoppen nooit in verrukking is gebracht en nooit gegrepen en tot in het diepste van zijn ziel geroerd is door de massieve vorm van een boomwortel. de onverstoorbare kracht van gebarsten schors, de slanke lenigheid van een berkenstam, de grote rust van een breed bladerdak, die weet nog niets van de schoonheid van de vormen.
 
August Endell in Um die Schönheit – Eine Paraphrase über die Münchener Kunstausstellung, 1896

München, Stadt des Jugendstils [ villastuck.de ]
The Dawn of Modernism, Jugendstil und Art Nouveau [ villastuck.de ]