Het neopaganisme, de herleving van het heidendom in de westerse cultuur, is ontstaan in de late romantiek. Dat in dezelfde tijd ook het fantasy genre ontstond, is niet toevallig. Vooral in het fantasy subgenre sword and sorcery keren de goden en demonen, heksen, druïden, tovenaars en sjamanen uit de pre- christelijke tijd overvloedig terug.

De belangstelling voor de klassieke mythologie en de antieke, pre-christelijke cultuur begon natuurlijk al in de Renaissance . Maar in de negentiende eeuw werd het spectrum breder. Onder invloed van de Romantiek en het historisme kreeg men ook belangstelling voor Noorse mythologie en, nog dichter bij huis, volkssprookjes. In de Romantiek begint men, in het spoor van Johann Gottfried von Herder, volksmuziek, legenden en sprookjes, te verzamelen. Sommige romantici, waarvan Ludwig Tieck de bekendste is, schrijven zogenaamde “kunstsprookjes”. Hier ligt de oorsprong van het fantasy genre. Want fantasy verhalen zijn eigenlijk niets anders dan “kunstsprookjes” waarin alles draait om een uiterlijke strijd tussen goede en kwade krachten.

Het verzamelen van sprookjes en volksmythen gaat in de negentiende eeuw overigens prima samen met nationalisme. In Duitsland is de fascinatie voor de mythe het grootst. Germaanse helden als Arminius (Hermann) de Cherusk en Siegfried de Drakendoder zijn al vóór 1871 iconen van de Duitse Eenheid. Dat Siegfried een Duitse held werd, hebben we natuurlijk vooral aan Wagner te danken. Der Ring des Nibelungen (1853-1874), een cyclus van vier lange opera’s is exemplarisch voor de laat-romantische Duitse obsessie voor de mythe.

kenmerken van neopaganisme
-polytheïsme (veelheid van goddelijke wezens)
-pantheïsme (de natuur als manifestatie van het goddelijke)
-godinnen (het vrouwelijke principe van het goddelijke)

Spierballenhelden als Siegfried bleven niet beperkt tot Duitsland. Ook in de Verenigde Staten sloeg de bombastische heroïek aan. In 1932 bedacht de Amerikaanse schrijver en avonturier Robert E. Howard een “Amerikaanse Siegfried” Conan de Barbarian. De verhalen die hij doorspekte met Noorse mythologie waren net zo opgezwollen als de torso van zijn superheld. Het werd niet voor niets pulp genoemd. Na Conan werden in Amerika andere superhelden geboren zoals Superman en Spiderman. Volgens de Amerikaanse feministe Gloria Steinem is Superman “our version of Greek Myth.”

Fantasy en in het bijzonder sword and sorcery keren meestal terug naar een pre-christelijk wereldbeeld vol mythische en demonische wezens. Een uitzondering vormen de Kronieken van Narnia van C.S. Lewis, waarin veel christelijke symboliek is verwerkt. En Wagner keerde met zijn laatste opera Parsifal (1882) tenslotte terug naar het esoterische christendom.