Helden van het vaderland

150 jaar geleden voltooid: de historische galerij
van Jacob de Vos Jacobszoon (1850-1863)

Helden van het VaderlandDit jaar vieren we het tweehonderdjarig bestaan van het Koninkrijk der Nederlanden. “We” waren altijd een republiek geweest, maar tijdens het Congres van Wenen (1814-1815) werd Nederland voor het eerst in zijn geschiedenis een koninkrijk. Ons bestaan als soevereine natie danken we vooral aan Engeland. Van de geallieerden die Napoleon bij Waterloo verslagen hadden, had Engeland het meeste belang bij een bufferstaat én bondgenoot aan de overzijde van het Kanaal, tussen het machtige Frankrijk en Pruisen.

Tijdens de Restauratie (1815-1848) was Nederland een autocratie onder koning Willem I en Willem II. Pas met de grondwet van 1848 werd een begin gemaakt met democratie. Het nationalisme hield ook het nieuwe Koninkrijk in zijn greep. Er werd zoals elders in Europa graag teruggekeken op een roemrijk verleden. Iedere natie had zijn eigen Gouden Eeuw en noemde deze dé Gouden Eeuw. Kunstenaars kregen de opdracht om de nationale trots te verbeelden. Nationaal zelfbewustzijn werd als een religie verkondigd. Over protestants Nederland waakte nog een Drieeenheid: God, het Vaderland en Oranje.

Goejanverwellesluis
aanhouding van Wilhelmina van Pruisen
aan de Goejanverwellesluis op 28 juni 1787
door J.J.R. De Wetstein Pfister (1911)
De schoolplaten van Pfister en Issings belichten net als de galerij van Jacob de Vos Jacobszoon belangrijke gebeurtenissen uit de vaderlandse geschiedenis.

In 1850 gaf Jacob de Vos aan dertig schilders de opdracht om voorstellingen te maken bij de Nederlandse geschiedenis van 40 na Christus tot en met 1861. Zijn historische galerij was tussen 1897 en 1935 in het Stedelijk Museum in Amsterdam te zien.

In 1935 verhuisden de schilderijen naar museum Fodor, waarna zij in het museumdepot werden opgeborgen. Dit hing samen met de gedaalde waardering voor de schilderkunst uit de eerste helft van de 19de eeuw. Hierna volgde aan het eind van de jaren zeventig een herwaardering van deze kunst, waarbij een toenemende belangstelling voor de ideeëngeschiedenis uit die tijd kwam. De galerij van Jacob de Vos is boeiend, omdat zij een uniek overzicht van de artistieke overgang tussen romantiek en realisme geeft. Zij illustreert tevens hoe men zich in de 19de eeuw van het nationale verleden rekenschap gaf. De galerij herinnert ouderen bovendien aan de verhalen op school, terwijl jongeren er zich over zullen verbazen dat het Nederlandse geschiedbeeld vroeger zo volstrekt anders is geweest.
 
Toen de galerij in 1863 compleet was, waren de dagen van de historiekunst geteld en Jacob de Vos zal weinig resultaten van zijn inspanningen gezien hebben. Zijn initiatief heeft echter een bijzonder waardevol cultuurhistorisch document opgeleverd en het Amsterdams Historisch Museum is dan ook verheugd om de galerij van Jacob de Vos Jacobszoon na een periode van vergetelheid weer voor het publiek toegankelijk te mogen maken!
 
Bron: dbnl.org

Helden van het vaderland [ het volledige boek is te downloaden als PDF ]