twijfel (1)

woensdagmiddag gezien bij Human: Durf te denken
René Gude over René Descartes

René Descartes De tv-serie Durf te denken wordt gemaakt door het Humanistisch Verbond en Brandstof. Telkens staat een beroemde filosoof centraal en geeft een hedendaagse filosoof een tv-college waarin hij het publiek confronteert met één centrale gedachte van deze filosoof. Afgelopen woensdag gaf de Denker des Vaderlands René Gude een tv-college over René Descartes (1596-1650) waarin het ging over de methodische twijfel.

René Gude (1957) houdt zich bezig met het populariseren van filosofie. Van Descartes leerde hij, door middel van filosofische meditatie, orde aan te brengen in zijn warrige gedachten. “We moeten ons tobben efficiënt maken.“ Een andere belangrijke nalatenschap van Descartes is de scheiding tussen lichaam en geest. Gude laat zien waarom het nog steeds essentieel is om in ons denken over de mens dit onderscheid te hanteren.

Bron: human.nl

Sinds Descartes ligt in de westerse filosofie de twijfel aan de basis van ons denken. Zoals we weten, leidde deze twijfel bij Descartes tot één fundamentele en onomstotelijke zekerheid, namelijk de zekerheid van het twijfelende ik. Denken was voor Descartes het betwijfelen van zekerheden.

De Verlichting volgde dat spoor. Na die ene beroemde filosofische oneliner Cogito ergo sum (1637) van Descartes volgde in 1784 die andere van Immanuel Kant: Sapere Aude, Durf te denken, heb de moed om te denken.

Na die ene beroemde filosofische oneliner Cogito ergo sum (1637) van Descartes volgde in 1784 die andere van Immanuel Kant:
Sapere Aude: Durf te denken.

Er was intussen het een en ander gebeurd in het westerse denken. Descartes had de nadruk gelegd op het bevragen en betwijfelen van het dogmatische denken, het denken dat van zekerheden uitgaat. Er ontwikkelden zich twee stromingen: rationalisme en empirisme. De Schotse filosoof David Hume had met zijn radicale scepsis de filosofie in de achttiende eeuw in een crisis gebracht en Kant had deze proberen op te lossen met een kritisch onderzoek naar de grenzen van de menselijke kennis. Tussen de dogmatische en de sceptische denkhouding had hij een middenweg gevonden, die Kant de kritische denkhouding noemde. In zijn beroemde essay Was ist Aufklärung? moedigde hij aan om kritisch te denken.

Sapere aude werd hét motto van de Verlichting en een stuwende kracht achter de ontwikkeling van de wetenschap in de negentiende eeuw. Dat kwam vooral omdat deze moed om zelfstandig te denken gekoppeld was aan een sterk vooruitgangsoptimisme. De toekomst zou alleen maar beter worden, wanneer mensen leerden zelfstandig te denken en zich bevrijdden van autoriteit.

(wordt vervolgd)

Durf te Denken Seizoen 3
4 september: TV-College #1 Bas Haring over Bertrand Russell
11 september: TV-College #2 Remko van Broekhoven over Karl Marx
18 september: TV-College #3 Liesbeth Noordegraaf-Eelens over Ayn Rand
25 september: TV-College #4 Peter-Paul Verbeek over Martin Heidegger
2 oktober: TV-College #5 René Gude over René Descartes

iedere woensdag om 16.35 op Nederland 2 bij HUMAN

In de voetsporen van Heidegger

Volgens Hannah Arendt trok er door het denken van haar leermeester Martin Heidegger een storm. “Hij komt uit het oeroude en wat hij achterlaat, is iets volmaakts, dat zoals al het volmaakte terugvalt aan het oeroude.” Wij gingen bij de beroemde blokhut in Todtnauberg kijken of Arendt gelijk had.

Voetnoten bij de 19e eeuw

In het Rijk van de Geest is alles tegenwoordige tijd en daar alleen ben je onsterfelijk. Zolang je maar niet vergeten wordt, leef je voort. Maar als je bent weggezonken in het collectieve geheugen, kun je met een lemma op wikipedia.org weer boven water komen.

Amerikaanse Burgeroorlog

Deze serie begon op 9 april 2010, precies 145 jaar na het einde van de Civil War, misschien wel het grootste trauma uit de Amerikaanse geschiedenis. Het laatste artikel verscheen op 3 juli 2013. Dat was precies 150 jaar na de Slag bij Gettysburg, het keerpunt in de oorlog.

Napoleon en zijn schilders

Weinig historische figuren zijn zo vaak geschilderd als Napoleon Bonaparte. Niet alleen tijdens zijn bewind maar ook daarna bleven schilders historische gebeurtenissen vastleggen met Napoleon in het centrum van de aandacht. Geschiedvervalsing. Omdat het moest.

Landschapsschilders uit de Goethezeit

Met de Goethezeit wordt in Duitsland de periode 1770-1830 aangeduid. Niet alleen de filosofie, literatuur, beeldhouwkunst, architectuur en muziek kwamen in het Duitse taalgebied tot bloei maar ook de romantische landschapsschilderkunst.

Schilders in Italië

Tot in de 19e eeuw was de reis naar Italië voor veel kunstenaars een verplicht nummer. Tijdens de Grand Tour werden Venetië, Florence en Rome bezocht waar de meesters bestudeerd werden. Maar het Italiaanse landschap bleek voor veel kunstenaars aantrekkelijker.

De schilder en zijn broodheer

Nu de overheid zich als mecenas heeft teruggetrokken worden veel kunstenaars weer afhankelijk van rijke opdrachtgevers en verzamelaars. Net als vroeger dus, toen veel kunstenaars vaak tegen wil en dank de lakeien van de heersende klasse waren.

De waakzaamheid van het hart

De Philokalia is een verzameling geestelijke geschriften die tussen de vierde en veertiende eeuw (in het Grieks) geschreven zijn en in de achttiende eeuw door de heilige Nikodimos van de berg Athos gebundeld zijn. Zijn tijdgenoot Paisius Velichkovsky maakte een vertaling in het Kerkslavisch.

Ovidius’ Metamorphosen

In de Middeleeuwen was er eigenlijk maar één boek. Na de revolutie van de boekdrukkunst kreeg de Bijbel concurrentie van eigentijdse maar vooral ook van klassieke geschriften. De compilatie van mythen die Ovidius aan het begin van onze jaartelling in klassiek Latijn had samengesteld, werd een inspiratiebron voor ontelbare schilders.

Dantes Divina Commedia

Dante stelt zich het Inferno voor als een trechter die breed begint onder het aardoppervlak en dan toeloopt naar het ijskoude middelpunt van de aarde. Daar zetelt Lucifer. Er zijn negen kringen. Dante en Vergilius ontmoetten er steeds grotere zonden en grotere zondaars.

Wolkenkrabbers

Chicago en New York werden eind 19e eeuw proeftuinen waar de skyscraper dankzij een stalen constructie steeds hoger kon worden. Er lagen ook twee Amerikaanse gedachten aan ten grondslag: "Form follows function" en "The sky is the limit."

Op zoek naar de atoomstijl

In de zomer van 2009 was in het Atomium in Brussel de tentoonstelling A la recherche du “Style Atome” te zien. Het is een swingende stijl uit de jaren vijftig die nog steeds beoefend wordt. Noem het geen retro. De atoomstijl is iets speciaals.

Een avontuur van luitenant Blueberry

In 1963 begon de Franse striptekenaar Jean Giraud (1938-2012) samen met scenarist Jean-Michel Charlier (1924-1989) aan zijn levenswerk: Blueberry. Ze lieten zich daarbij inspireren door de spaghettiwestern. Het 50-jarige jubileum van zijn antiheld maakte Giraud net niet meer mee. Hij overleed in 2012.

My favourite things

Belgian woodcuts & Russian Luboks. Underground comics & Midcentury Modern. Genesis, Pink Floyd & Film Noir ... These are a few of my favorite things ...

Woest & Vredig

vrije geluiden in de wwwoestijn

Laatste 200 stukjes