De marteldood van de heilige Sebastiaan en de dood van Dido komen in eerste instantie een beetje belachelijk op ons over. We zijn tegenwoordig ver verwijderd van deze Shakespeariaanse wijze van sterven, de ogen smachtend ten hemel gericht. Maar voor onze voorouders uit de 17e eeuw was dit normaal. Als er dan toch gestorven moest worden, dan liefst een beetje plechtig. Het theatrale leidt van het eigenlijke sterven af. Hier klinken geen rochels, maar gevleugelde woorden.

Deze theatraliteit is een van de vele redenen waarom veel kunst uit het verleden ons niet meer aanspreekt. Doe normaal man! Juist in Nederland is er altijd een duidelijke afkeer geweest van het theatrale en een voorliefde voor het gewone en alledaagse. De Vlaming Rubens, overigens geboren in Duitsland, had geen moeite met het theatrale. Hij volgde gewoon de Italiaanse mode, om preciezer te zijn: de Venetiaanse. Buiten het nuchtere Nederland vierde hij er in heel Europa successen mee. Meer dan enig andere schilder staat hij voor de barok.

In de twintigste eeuw kreeg de barok een negatieve toon en werd het een synoniem voor overdadigheid en soms zelfs voor kitsch. Als het teveel theater wordt, met cherubijntjes, draperieën en bloemenregens dan heb ik er grote moeite mee. Maar als je er doorheen kunt kijken, valt er van de barok veel te genieten. Vooral bij Rubens. Professor Max Doerner die in de jaren twintig een standaardwerk over schildertechnieken schreef, prees Rubens om zijn superieure techniek die de Vlaamse en Italiaanse techniek in zich verenigt.

Nu ik voor het eerst beter naar Rubens ben gaan kijken, zie ik steeds meer zijn betekenis voor de schilderkunst. Hij leende veel van de Venetiaanse schilders, maar gaf daar een eigen draai aan. Via Watteau, Fragonard en Delacroix loopt er een lijn van Rubens naar de impressionisten. Bij Rubens is alles kleur. Die theatrale dood, het is maar een bijzaak…

volg de meester [ 1-99 ] | van oude meesters en dingen die niet voorbijgaan