Deze maand begon op NPO2 en Canvas bijna gelijktijdig de derde reeks van Victoria (2018). Deze begint in het revolutiejaar 1848. Victoria en Albert zijn dan 29 jaar. Jenna Coleman en Tom Hughes die de hoofdrollen spelen, waren met de opnames resp. 31 en 32 jaar oud. De derde reeks sluit af met de opening van de Great Exhibition in Crystal Palace in 1851 toen Victoria en Albert (ze scheelden drie maanden) 32 waren. De hoofdrolspelers lopen zo’n 170 jaar later dus precies mee met hun levens. Maar op dit moment is het de grote vraag of Jenna Coleman in het vierde seizoen terugkeert. Onlangs liet ze nog weten: “There’s a lot of conversations: do you start at the Crimean War, or do you start later? I mean there’s too much story, unless I literally did commit until I am 63.”

Voor mij was de start van het derde seizoen, aanleiding om nog eens naar The Young Victoria te kijken, een film die tien jaar geleden werd uitgebracht met Emily Blunt en Rupert Friend als Victoria en Albert. Deze waren destijds resp. 26 en 28. The Young Victoria gaat over de eerste vier jaar van Victoria‘s regeerperiode (1837-1840) en speelt vooral in 1837, het jaar waarin ze 18 werd en mocht gaan regeren zonder regentschap (van haar moeder). Maar Blunt is vergeleken met Coleman toch minder geloofwaardig als Victoria, ook al waren haar acteerprestaties uitstekend. Door haar kogelronde gezicht en zeer jonge, meisjesachtige uitstraling is Jenna Coleman een perfecte 18-jarige Victoria.

De eerste reeks van Victoria volgt dezelfde periode als The Young Victoria en we komen weer de bekende historische figuren tegen: Victoria’s oom koning William IV, Koning Leopold I van België, de hertog van Wellington, Lord Melbourne en Robert Peel. De tweede reeks speelt zich af in 1842 en 1843, al speelt de episode Faith, Hope & Charity zich iets later af, namelijk tijdens de Grote Hongersnood in Ierand (1845-1849). Tussen de tweede en derde reeks werd een extra lange kerstspecial gemaakt (Comfort and Joy) die zich afspeelt rond kerst 1846.

De tv-serie Victoria is zowel naar vorm als naar inhoud sterk geromantiseerd. Toch weerhoudt mij dat er niet van om elke aflevering meerdere malen te bekijken. Op het gebied van cinematografie, kostumerie en set decoration is er veel te genieten. De interieurs zijn historisch nauwkeurig gereconstrueerd zodat ons een prachtig inkijkje gegeven wordt in de vroeg-Victoriaanse tijd waarin het historisme zich vanuit de romantische neogotiek begon te ontwikkelen. De buitenkant van Victoria is om door een ringetje te halen.

Maar inhoudelijk zijn er nogal wat kanttekeningen bij te plaatsen. Hoewel de meeste gebeurtenissen en historisch aspecten juist zijn, wordt er soms toch een loopje genomen met de geschiedenis. In 2017 analyseerde Kate Samuelson voor Time al het eerste seizoen op een aantal onjuistheden. Victoria is dan ook geen docudrama maar geromantiseerde geschiedenis.

Osborne House, Queen Victoria and Prince Albert’s Seaside Escape [townandcountrymag.com]

Sommige boeken zijn mij op het lijf geschreven. En soms begint dat al bij de titel. Bij het doorbladeren van Historiezucht voelde ik mij helemaal thuiskomen. Marita Mathijsen kent de verslaving aan de negentiende eeuw. (Je bent gelukkig nooit de enige die hier mee besmet is.) In haar aangename en speelse stijl spreekt ze over een ‘epidemie’ om de negentiende eeuwse obsessie voor geschiedenis te beschrijven. Deze ‘epidemie’ brak los aan het begin van de negentiende eeuw en zou leiden tot de democratisering van het verleden. Voor 1800 was geschiedenis het domein van de kerk en adel geweest en van vermogende liefhebbers, daarna werd geschiedenis van ons allemaal.

De natiestaat ontdekte het verleden, het eigen verleden in het bijzonder, als een belangrijk middel om het volk nationaal bewustzijn bij te brengen en op te voeden tot burgerschap. Vaderlandse geschiedenis is een product van het nationalisme in de negentiende eeuw. Daarvoor werd er neergekeken op het verleden, als iets dat oud en afgedankt was. Op de stenen van ruïnes liepen de ploegen stuk. De boer wierp die oude rommel aan de kant en ploegde voort. Totdat er archeologen op zijn akker kwamen die hem erop wezen dat er vroeger een oud kasteel op zijn land had gestaan. Marita Mathijsen vertelt er in de inleiding smakelijk over. Wanneer de boer zich bewust wordt van wat die oude rotzooi op zijn land vertegenwoordigt, namelijk nationaal erfgoed, slaat zijn afkeer voor afgedankte rommel om in trots. “Die stenen benne nog van het kasteel van de heren!”

In eeuwige verstrengeling
Op de omslag van Historiezucht staat het schilderij Les ombres de Francesca da Rimini et de Paolo Malatesta apparaissent à Dante et à Virgile van Ary Scheffer uit 1835. Het is een illustratie bij de Goddelijke Komedie van Dante. In de Divina Commedia komen Dante en Vergilius (rechts afgebeeld) in de tweede kring van de hel, waar ze onder anderen Paolo en Francesca tegenkomen. De zielen van beide verdoemden worden voortgedreven door de stormachtige wind, die als metafoor dient voor de wispelturige gevoelens van de twee overspeligen. Ze worden voor eeuwig voortgejaagd in hun verstrengeling. De keuze voor deze afbeelding op de omslag heeft een dubbele boodschap. Het schilderij behoort tot de historische schilderkunst en deze illustreert de obsessie van de negentiende eeuw met het verleden. Daarnaast drukt de eeuwige verstrengeling van de twee lichamen ook de innige verstrengeling uit van de actualiteit met het verleden.

Historiezucht [ vantilt.nl ]

Dit jaar is het honderd jaar geleden dat het Bauhaus werd opgericht. De principes van het Bauhaus zouden het gezicht van onze leefwereld in de twintigste eeuw fundamenteel veranderen. Deze principes waren formeel en braken met de historische oogopslag van de negentiende eeuw.

Het Bauhaus was niet uit de lucht komen vallen, maar na de Eerste Wereldoorlog ging het ineens hard met de verzakelijking in de grafische en industriële vormgeving en architectuur. De stroming die door het Bauhaus in gang gezet werd, kreeg in de jaren twintig haar naam: Neue Sachlichkeit. In het Engels werd deze stroming bekend onder verschillende namen: New Objectivity, New Matter-of-factness, New Resignation, New Sobriety en New Dispassion. In Nederland werd het letterlijk uit het Duits vertaald: Nieuwe Zakelijkheid. Het gaat hier dus om een zakelijke, sobere, objectiverende, afstandelijke stijl.

De breuk met het verleden werd in 1919 versterkt door de afloop van de Eerste Wereldoorlog. Men wilde afrekenen met de oude wereld en dat gold zeker in Duitsland. Het Duitse Keizerrijk (1871-1918) werd door de overwinnaars, maar ook door de socialisten en communisten in de Weimarrepubliek (1918-1933), gezien als de aanstichter van de Grote Oorlog. De laatste keizer Wilhelm II ging in ballingschap en het keizerrijk werd bij het grofvuil gezet. Alles dat herinnerde aan het opgeblazen nationalisme uit de zogenaamde Gründerzeit en Jahrhundertwende werd afgedankt.

Wanneer je wilt weten wat voor spullen dat precies waren, kun je bijvoorbeeld Huis Doorn bezoeken. Wilhelm II liet in 1920 namelijk zestig treinwagons vol met spullen uit zijn paleizen in Berlijn en Potsdam naar Doorn komen.

Maar je kunt ook bladeren in Gründerzeit, Möbel und Zimmereinrichtungen (uitgegeven in twee delen in 1882 en 1884). Het is typisch een product uit de Victoriaanse tijd (Keizer Wilhelm II was overigens het oudste kleinkind van koningin Victoria van Engeland) met grote en perfect uitgevoerde staalgravures van meubelstukken. In het tweede deel uit 1884 staan zelfs enkele foto’s afgedrukt in halftoonraster, een Amerikaanse uitvinding die in 1881 door Frederic Ives in Philadelphia gepatenteerd was. Wanneer je de zware, volle en donkere Wilhelminische interieurs in Gründerzeit, Möbel und Zimmereinrichtungen langs je heen ziet gaan, begin je te begrijpen waarom het Bauhaus dit allemaal op de schroothoop van de geschiedenis heeft gegooid en waarom we het nu liever licht en ruim houden in ons interieur.

De lelijke tijd
Bijna 25 jaar geleden was in het Rijksmuseum de tentoonstelling De lelijke tijd – pronkstukken van Nederlandse interieurkunst 1835-1895 te zien.