Steinbeck maakte zijn inspectietocht (aanvankelijk onder de titel In Quest for America) op een moment dat de Verenigde Staten nog op het hoogtepunt van hun macht en aanzien stonden in de wereld. In Nederland begon de welvaart inmiddels op stoom te komen en Amerika was het modelland. The American Dream had zich nog gehuld in bedwelmende pasteltinten. De harde kleuren en scherpe contouren van de jaren zeventig, zouden in de jaren zestig steeds zichtbaarder gaan worden. De oorlog in Vietnam, de keerzijde van de welvaart en grimmige raciale verschillen hadden de roze wolk waarin de Amerikanen na de Tweede Wereldoorlog leefden rond 1970 snel doen optrekken. Maar in 1960 lag de roze wolk van de Amerikaanse Droom nog als een dichte mist over het land. Steinbeck leek in deze mist meer zicht te hebben dan de gemiddelde Amerikaan. Hij voorzag een aantal verschijnselen, die we nu allemaal zien.

Zo zag hij in zijn land de eerste onomkeerbare gevolgen van mondialisering en globalisering, gesymboliseerd door Coca Cola en MacDonald’s. Niet alleen verandert globalisering onze leefwereld (vooral door de massaconsumptie) maar ook onze taal. Steinbeck heeft het over “verpakt” Engels dat door televisie nu tot in de meeste afgelegen gebieden van Amerika is doorgedrongen. Alleen in Montana hoort hij nog een dialect waar hij bijzonder gecharmeerd van is. Het traject door Montana noemt hij zelfs “een liefdesgeschiedenis”. Steinbeck is duidelijk een liefhebber van het regionale waarin hij het eigene nog voelt.

Over de oprukkende globalisering en dus het verdwijnen van het plaatselijke, is hij somber. Als hij zijn reis maakt, is hij met 58 een oudere man die terugkijkt op een wereld die aan het verdwijnen is. Hij is zich daar ook van bewust en wil niet alleen somberen over de vooruitgang. Over de stacaravan, een fenomeen dat in de jaren vijftig grote opgang heeft gemaakt, is hij bijvoorbeeld enthousiast ook al weet hij dat het in de praktijk nog meer plastic en nog meer aluminium betekent. Over fastfood is hij negatief en hij klaagt dat hij tijdens zijn 16000 kilometer lange reis in geen enkel wegrestaurant een fatsoenlijk diner of ontbijt had gehad. Alles was verpakt en gekoeld. Hij stelt vast dat Amerika de hygiëne voorrang heeft gegeven boven de smaak en dat daarom het geconditioneerde publiek onvermijdelijk zijn smaak verliest.

Net als het in plastic verpakte eten hekelt hij de pulpbladen en de televisie die van New York tot Los Angeles overal dezelfde bagger over het publiek uitstorten. Er waren weliswaar nog wel goede tijdschriften en boeken te koop, maar het merendeel van wat hij onderweg tegenkwam, waren boeken en lectuur over seks, sadisme en moord. “Als dit volk zijn smaakpupillen heeft laten verschrompelen dat het smakeloos voedsel niet alleen aanvaardbaar maar ook wenselijk vindt, hoe staat het dan met het emotionele leven van de natie?” vraagt hij zich af.

Steinbeck blijkt ook echt een discipel van het transcendentalisme, de Amerikaanse romantiek. In Californië heeft hij een mystieke ervaring in contact met majestueuze sequia’s. De tweeduizend jaar oude woudreuzen doen voor hem de mens met zijn “vooruitgang” sterk relativeren. De natuur is Johns stille bondgenoot. Tijdens zijn roadtrip vermijdt hij niet voor niets de grote steden en concentreert hij zich op het platte land. Maar overal ziet hij de oprukkende beschaving en een natuur die door de mens bedreigd wordt.

In Seattle is hij geschokt over het enorme tempo waarmee de urbanisatie om zich heen grijpt. Hij herinnerde zich Seattle als een stad op heuvels met veel ruimte en overal bomen en tuinen. “Dat is nu niet meer zo.” schrijft hij. De toppen van de heuvels zijn afgevlakt om daar zo “hokken voor de konijnen van nu” te realiseren. Overal ziet hij “de gele rook van de vooruitgang” hangen die geen kant op kan omdat de zeewind deze boven de stad gevangen houdt.

Het Word Life Fund (1961) en de Club van Rome (1968) moesten nog worden opgericht, maar Steinbeck zag in 1960 al scherp de urgentie van natuurbehoud. Pas met het verschijnen van The Limits to Growth: a global challenge uit 1972 werd de noodklok geluid en kon de milieubeweging zich in navolging van de milieuvervuiling wereldwijd gaan verspreiden.