Toen ik een jaar of acht was en net begonnen was met postzegels verzamelen, kreeg ik van mijn vader de zeeheldenserie uit 1943/44. Wat was ik trots op die tien postzegels uit de Tweede Wereldoorlog, allemaal ongestempeld met stoere kerels en wapperende manen. Het was mijn eerste kennismaking met Michiel Adriaenszoon de Ruyter en Maarten Harpertszoon Tromp. Later begreep ik dat dit foute postzegels waren. Ze waren uitgegeven tijdens de Duitse bezetting en speelden in op patriottische gevoelens. Nooit zou er na 1944 nog een serie met vaderlandse helden verschijnen.
Na de oorlog werd het nationalisme in de ban gedaan en verschenen er geen postzegels meer met patriottische thema’s . Michiel Adriaanzoon de Ruyter zou daarna overigens nog tweemaal geëerd worden met een herdenkingspostzegel: in 1957 t.g.v. zijn 350e geboortedag en in 1976 t.g.v. zijn 300e sterfdag.
Toen ik twee jaar geleden hoorde over de verfilming van het leven van Michiel de Ruyter was mijn eerste gedachte “zou het een erg foute film zijn?” Ik verwachtte een herhaling van Nova Zembla (2011), een volgende oprisping van VOC-mentaliteit in de vaderlandse bioscopen. Toen ik gisterenavond de film voor het eerst zag, moest ik weer denken aan die postzegels met zeehelden uit 1943/44. En ook aan het gevoel dat ik als jongetje daarbij had. Een gevoel van trots.
Na 1960 hebben we geleerd nationale trots te neutraliseren met schaamte over ons koloniale verleden. Als we trots zijn op Hollands glorie moeten we deze temperen met onze kennis van de zwarte bladzijden uit ons nationale verleden. De koning zei het in zijn kersttoespraak zo: “Wie twijfelt over de toekomst, idealiseert vaak het verleden. We geven ons allemaal wel eens over aan heimwee naar vroeger. Ja, vroeger… We weten dat de werkelijkheid minder rooskleurig was.” Nationalisme idealiseert de Gouden Eeuw van een natie en projecteert deze op de toekomst: Nederland weer van ons. De minder fraaie kanten van het verleden zijn daarbij bewust weggeretoucheerd.
Michiel de Ruyter idealiseert het verleden niet. Daarvoor is de lynchpartij op de Gebroeders de Witt op 20 augustus 1672 te expliciet in beeld gebracht. De film laat wat dat betreft eerlijk zien dat de schaduwzijde van “ons” Gouden Tijdperk dezelfde barbaarsheid kent als de wreedheden in de Syrische woestijn nu.
De epische muziek hoort helemaal bij een historische film met de nodige dramatiek. Dat laatste wordt net als in een B-film uit Hollywood flink uitvergroot. We zien dappere Hollanders op zee tijdens de gevechten met de Engelsen. Maar ook het gepeupel op straat en zelfs populisten die in 1672 verrassend genoeg prinsgezinden blijken te zijn! Het verhaal van Michiel de Ruyter is voor meerdere partijen confronterend en veel meer dan een trots-op-Nederland-epos. Het wijst ook op het gevaar van populisme dat in het rampjaar 1672 van een heel andere kant bleek te komen dan tegenwoordig. Wat zal onze koning er eigenlijk van gevonden hebben?
