de boom van kennis

Wikipedia bestaat vandaag tien jaar

Jimmy walesToen oprichter Jimmy Wales op 15 januari 2001 met Wikipedia begon, was het 250 jaar geleden dat het eerste deel was verschenen van de Encyclopédie ou dictionnaire raisonné des sciences, des arts et des métiers. Meestal wordt deze encyclopedie kortweg de Encyclopédie van Diderot en d’Alembert genoemd, naar zijn twee voornaamste redacteuren. Ze zijn als encylclopédisten de geschiedenis ingegaan. Het ideaal van de Encyclopédie was ook het ideaal van de Verlichting.

Encyclopedie 1751
titelpagina van deel 1 van de Encyclopedie van Diderot en d’Alembert uit 1751

Denis DiderotDenis Diderot omschreef het doel van de Encyclopédie als volgt: “het verzamelen van alle kennis die over de wereld verspreid is, het “algemene systeem” blootleggen voor tijdgenoten en doorgeven aan het nageslacht, zodat het werk uit het verleden niet nutteloos geweest zal zijn voor de toekomst. Het nageslacht zal daardoor beter onderlegd zijn, en tegelijkertijd deugdzamer en gelukkiger worden. Wij, encyclopédisten, zullen niet sterven zonder ons verdienstelijk gemaakt te hebben jegens de mensheid.”
Diderot had een zeer positieve opvatting over kennis en was dus echt een man van de Verlichting, die geloofde dat in de donkere eeuwen van de geschiedenis het licht van de Rede was aangegaan en dat de mensheid nu een stralende toekomst tegemoet ging.

Het vergaren van kennis heeft voor mij iets verslavends, het voelt als een omhelzing waarbij mijn armen steeds langer worden en de wereld steeds groter.

Een encyclopedie confronteert mij met de paradox van “hoe meer ik weet, hoe minder ik weet”. Maar het vergaren van kennis heeft iets verslavends voor mij, het voelt als een omhelzing waarbij mijn armen steeds langer worden en de wereld steeds groter. Wanneer ik wikipedia raadpleeg, zie ik altijd maar één pagina tegelijk en is niet meer zichtbaar hoe deze pagina zich verhoudt tot het geheel. Toen ik vroeger in mijn ouderlijk huis de twintig dikke delen van de Winkler Prins Encyclopedie als naslagwerk gebruikte, had ik nog een idee hoe groot mijn kennis was ten opzichte van het geheel. Maar bij een online encyclopedie is er geen concretisering meer. Wikipedia is in tien jaar tijd beschikbaar geworden in 278 talen met een totaal van ruim 17 miljoen artikelen, ruim 66 miljoen pagina’s en meer dan een miljard bewerkingen. Hoeveel is dat eigenlijk als je dat concreet maakt. Op Wikipedia lees ik dat de twee grootste bibliotheken ter wereld, de Library of Congres in Washington en de British Library respectievelijk 1199 en 625 kilometer aan volle boekenplanken hebben. The Library of Congress bezit 130 miljoen items waaronder 29 miljoen boeken, terwijl de British Library 150 miljoen items waaronder 25 miljoen boeken in haar bezit heeft. Deze informatie heeft weinig nut. Als het om kennis gaat, lijk ik in mijn nietigheid te verdampen in een ontzagwekkend en duizelingwekkend universum. Zo heeft de mens van de Verlichting door het produceren van een alsmaar uitdijende monsterlijke hoeveelheid kennis de onbevattelijkheid van God in het vizier gehouden.

Als het om kennis gaat, lijk ik in mijn nietigheid te verdampen in een ontzagwekkend en duizelingwekkend universum.
De Encyclopédie ou dictionnaire raisonné des sciences, des arts et des métiers (‘Encyclopedie of beargumenteerd woordenboek van de wetenschappen, kunsten en beroepen’) was een intellectuele en artistieke onderneming die het boegbeeld geworden is van De Verlichting in Frankrijk in de 18e eeuw. De eerste 28 delen van deze encyclopedie zijn in Frankrijk gepubliceerd tussen 1751 en 1772. Denis Diderot en Jean Le Rond d’Alembert waren de redacteuren. ( Daarom wordt dit werk meestal aangeduid als de ‘Encyclopedie van Diderot en d’Alembert‘). Zelf schreven zij ook. Diderot zelfs 6000 van de in totaal 72.000 artikelen. Andere auteurs waren onder meer de ridder De Jaucourt (14.000 artikelen), Montesquieu, Rousseau en Voltaire. Van deze 28 delen waren er 11 bestemd voor illustraties (gravures). Dit voor die tijd gigantische project kon alleen maar slagen dankzij de vóórintekening van particulieren. Die intekenaars bleken later meer te moeten gaan betalen voor het zich steeds uitdijende project. De redacteuren en drukkers kregen het van de kant van de inschrijvers zwaar te verduren. Ook moesten de redacteuren steeds maar weer met de censor onderhandelen, die in opdracht van de staat en de kerk de publicatie kon verbieden, hetgeen enkele keren gebeurde. Dankzij bevriende personen uit adellijke kring, en dichtbij de koning (Lodewijk XV), waaronder Madame de Pompadour, mocht het project telkens weer voortgezet worden. Tenslotte werd het een voor die tijd en omvang ongekend succes. Er werden van de oorspronkelijk eerste editie 4.250 exemplaren gedrukt. Maar spoedig werden herziene uitgaven en clandestiene versies (roofdrukken) gedrukt zodat men schat dat tegen de tijd van de Franse Revolutie 24.000 exemplaren in omloop waren.
 
Bron: nl.wikipedia.org
De mens van de Verlichting heeft door het produceren van een alsmaar uitdijende monsterlijke hoeveelheid kennis de onbevattelijkheid van God in het vizier gehouden.
Encyclopedie 1751
een gravure die het lemma over kalligrafie (schoonschrijven) illustreert

Voor de verjaardag van Wikipedia gaf ik gehoor aan de oproep van Jimmy Wales en maakte online een klein geldbedrag over. Als ieder van de 400 miljoen Wikipedia-gebruikers elk één euro zou doneren, zou er 20 maal het bedrag zijn dat Wikipedia nodig heeft om voort te kunnen bestaan.

platen uit de Encyclopedie [ alembert.fr ] | Encyclopedie [ nl.wikipedia.org ]