In eigen land zijn er documentaires gemaakt over kinderen van NSB’ers met als centrale vraag: “hoe is het om een kind te zijn van foute ouders?” Vaak kiezen de nakomelingen voor een van de uitersten. Ze breken volledig met hun ouders en vaak ook met de familie óf ze blijven de ouders verdedigen en keren zich vol wrok af van de maatschappij. Maar sommigen slagen erin om met hun belastende familienaam en zelfs met hun ouders in het reine te komen. De israëlische regisseur Chanoch Ze’evi maakte vorig jaar een documentaire over de afstammelingen van vijf monsters van het Derde Rijk: De achternichten van Hermann Goering en Heinrich Himmler, de kleinzoon van Rudolf Hoess, de dochter van Amon Goeth en de zoon van Hans Frank.
Het indrukwekkendste moment van de documentaire is het bezoek van Rainer Hoess aan Auschwitz. Hij bezoekt de villa waar zijn grootvader Rudolf Hoess als kampcommandant woonde en waar zijn vader opgegroeide. Op foto’s en Agfa filmopnames zie je zijn vader met zijn broertjes en zusjes spelen in een ommuurde idyllische tuin, terwijl daarbuiten de joden in de crematoria verbrand worden. De kinderen mochten de aardbeien uit de tuin alleen eten als ze eerst de as afspoelden. Rainer Hoess heeft in Auschwitz een ontmoeting met een groep Israëlische scholieren, die hem vragen mogen stellen. Hij wordt voorgesteld als de kleinzoon van de kampcommandant van Auschwitz. “Waarom bent u hier?” vraagt een mooi meisje hem met een vijandige blik. “Voelt u zich schuldig over de misdaden van uw grootvader?”, vraagt een ander. “Mijn familie is hier vermoord”, begint een meisje maar stikt in haar tranen.
Opvallend is dat de afstammelingen van de derde generatie en in de tweede lijn (achternichten Bettina Göering en Katrin Himmler) en ook kleinzoon Rainer Hoess zich beter verzoend hebben met hun afstamming dan Niklas Frank. De 73-jarige zoon van de gouverneur generaal van de bezette gebieden in Polen, rekende in 1987 met zijn vader af in zijn boek Der Vater: eine Abrechnung (Nederlandse titel: Vader, ik haat je) Hij wordt in de documentaire gevolgd tijdens de lezingen die hij geeft aan middelbare scholieren en volwassenen. We zien een eenzame en gekwelde man met een missie. Tijdens iedere lezing, leest hij een gedetailleerde beschrijving van de executie (ophanging) van zijn vader op 1 oktober 1946 in Neurenberg. In iedere lezing stelt hij zijn vader opnieuw terecht en knoopt hij hem op. Het vijfde gebod, eert uw vader en uw moeder, kan hij niet realiseren, verontschuldigt hij zich voor zijn publiek.
Voor Rainer Hoess is als kleinzoon de afstand groter, maar ook hij brak in 1984 definitief met zijn vader. Die groeide als kind op binnen de ommuurde tuin in Auschwitz en had geen schuld aan de misdaden van de grootvader. Maar Rainer kon zijn vader niet meer verdragen omdat hij zijn kinderen sloeg wanneer deze emoties toonden. In Auschwitz wordt Rainer omhelsd door een oude joodse man die het concentratiekamp overleefde. Hij huilt maar herstelt zich gedisciplineerd. Een loutering die je Niklas Frank ook van harte gunt.
