Stendhal’s meesterwerk Le Rouge et le Noir (1830) werd al meerdere keren verfilmd. De eerste verfilmingen uit 1920 en 1947 waren Italiaanse producties. In 1954 kwam er pas een eerste Franse verfilming. In 1961 en 1997 volgden nog twee Franse televisiefilms. Deze week keek ik naar de verfilming uit 1997. Het was mijn eerste kennismaking met Stendhal‘s beroemde roman. De ondertitel van het boek luidt Chronique de 1830 en dat betekent dat de Julirevolutie de historische achtergrond bepaalt. Le Rouge et le noir is een liefdesgeschiedenis, een zedenschets, een psychologische en historische roman in één.
que l’on promène
le long d’un chemin.
César Vichard de Saint-Réal (1643-1692)
Oorspronkelijk schreef Stendhal zijn roman onder de naam Julien, naar de naam van de hoofdpersoon Julien Sorel, een briljante timmermanszoon met een grote bewondering voor Napoleon en ambities. Omdat hij tot de lagere klasse behoort, is het onmogelijk om maatschappelijke carrière te maken. Maar tijdens de Restauratie (1815-1848) en in het bijzonder toen onder de Franse koning Karel X (1825-1830) de ultramonarchisten aan de macht waren, kon je via de katholieke kerk hoger op komen. Julien komt onder de bescherming van de plaatselijke pastoor en omdat hij vloeiend Latijn spreekt, krijgt hij een aanstelling als huisleraar voor het zoontje van een welgestelde familie. Meneer de Rênal is burgemeester van een naburig dorp. Wanneer Julien bij de familie zijn intrek heeft genomen, gaat het tussen hem en madame de Rênal flink broeien.
Stendhal staat bekend om zijn verfijnde psychologische analyses, in het bijzonder de observatie van het proces van verliefd worden. De regisseur heeft Stendhal‘s beschrijvingen mooi in beelden weten om te zetten. De toenadering tussen de vrouw des huizes en de jonge huisleraar wordt subtiel gespeeld. Als het vuur tussen deze twee eenmaal gaat branden, weet Julien dat hij niet langer kan blijven. Via zijn beschermheer bij de kerk gaat hij voor priester studeren aan het seminarie. De episode bij de familie de Rênal is voorbij en daarmee het eerste deel van het boek. Maar deze hele liefdesgeschiedenis zal in het tweede boek nog een staartje krijgen.
Stendhal hechtte aan het principe van het être vrai. Dit betekent dat er aan zijn roman waargebeurde feiten ten grondslag moeten liggen. Le Rouge et le Noir baseerde hij op de zaak Berthet, waarover Stendhal in 1828 in de plaatselijke krant had gelezen. In een klein dorpje in zijn departement Isère was een zekere Antoine Berthet, de zoon van eenvoudige handarbeiders, tijdens de mis de kerk binnengestormd en had daar twee schoten gelost op Madame Michoud, zijn oude geliefde. De zaak kreeg veel aandacht en Antoine Berthet inspireerde Stendhal tot zijn hoofdpersonage. Antoine Berthet was een intelligente jongeman en de plaatselijke pastoor stuurde hem naar het seminarie. Daarna werd hij werd huisleraar voor de kinderen van de familie Michoud, waar hij de minnaar werd van Madame Michoud.
Julien Sorel is niet alleen gemodelleerd naar de figuur Antoine Berthet, maar heeft ook eigenschappen van Stendhal zélf. Zo is Julien wel de beschermeling van de Kerk, in wezen koestert hij revolutionaire ideeën en is hij atheïst. Opportunistisch als hij is, verzwijgt hij dit want anders kan hij geen carrière maken binnen de standenmaatschappij waarin de Kerk, de adel en hogere burgerij de macht hebben. Le Rouge et le Noir is ook een politiek boek. Het hekelt de macht van de hogere klassen en staat achter de Julirevolutie van 1830. De romanfiguur Julien Sorel wordt vaak vergeleken met een andere romanfiguur, Raskolnikov, uit Schuld en Boete van Dostojewsky. Beiden zijn trotse jongemannen met een grote bewondering voor Napoleon en vallen vervolgens diep. Deze twee romans van Stendhal en Dostojewsky maakten o.a. veel indruk op Nietzsche.
