bloeddorstige wereldmacht

naar aanleiding van Quo Vadis (1951)
het Romeinse Rijk in de historieschilderkunst van de negentiende eeuw

Quo VadisQuo Vadis (1951) van Mervyn LeRoy en Anthony Man, een van de eerste grote spektakelfilms in technicolor, is een verfilming van de gelijknamige roman van de Poolse schrijver en Nobelprijswinnaar (1905) Henryk Sienkiewicz. Aangezien film de erfgenaam is van de historieschilderkunst, ging ik eens op zoek naar schilderijen die de production designers, set decorators en art director voor deze film geïnspireerd zouden kunnen hebben.

Allereerst bestaat er een beroemd schilderij dat Quo Vadis, Domine? heet. Het werd in 1602 geschilderd door de Italiaanse barokschilder Annibale Carracci. Volgens de overlevering probeerde de apostel Petrus tijdens de christenvervolgingen onder keizer Nero de stad Rome te ontvluchten. Net buiten de poort van de stad kwam hij Jezus tegen. Toen Petrus Hem vroeg “Quo vadis, Domine?” antwoordde Jezus: “Eo Romam iterum crucifigi” (“Ik ga naar Rome, om opnieuw gekruisigd te worden”). Voor Petrus was dit een teken dat hij moest omkeren om de vervolgde christenen geestelijk te ondersteunen. Het is een duidelijke en eenvoudige voorstelling.

Annibale Carracci
Annibale Carracci 1602
Quo Vadis, Domine?

De spektakelfilm is vooral door de historieschilderkunst uit de tweede helft van de negentiende eeuw beïnvloed. Victoriaanse schilders waren vaak gespecialiseerd in taferelen uit de Romeinse tijd. Dat komt omdat de rijke Engelsen zich graag als de nieuwe Romeinen zagen. Ze keken vooral naar de zonnige kant van het Romeinse Rijk. Zo zien we bij Laurens Alma Tadema bijvoorbeeld idyllische taferelen met Romeinen die volop van hun rijkdom genieten. Rozegeur en maneschijn. De duistere kant blijft onbelicht.

Laurens Alma Tadema
Laurens Alma Tadema 1888
The Roses of Heliogabalus (detail)

Voor het drama moest je in Frankrijk zijn. Daar werden reusachtige doeken geschilderd, vol dramatiek. Jean-Léon Gérôme schilderde een bloedstollend tafereel: een groep christenen die in de arena samen bidt, voordat de leeuwen hen komen verscheuren. Dit was de andere kant van het Romeinse Rijk: een bloeddorstige wereldmacht. Nee, hierin herkenden de Victorianen zich niet!

Jean-Léon Gérôme
Jean-Léon Gérôme 1863-1883
gebed van de christelijke martelaren (detail)

Ook in Oost-Europa werden de Romeinen afgebeeld als een bloeddorstig volk. Twee bekende historieschilderijen zijn van de Russische schilder Konstantin Flavitsky en de Poolse schilder Henryk Siemiradzki.

Konstantin Flavitsky
Konstantin Flavitsky 1862
martelaren in het Colosseum (detail)
Henryk Siemiradzki
Henryk Siemiradzki 1873
Nero’s fakkels (detail)

Quo Vadis: Een Verhaal uit de Tijd van Nero, gewoonlijk bekend als Quo Vadis, is de titel van een roman van de Poolse schrijver Henryk Sienkiewicz uit 1895. Het wordt beschouwd als zijn meesterwerk en is vertaald in meer dan vijftig talen. De (onmogelijke) liefde tussen een Romeinse man en een christelijke vrouw, Marcus en Ligia, vormt het decor voor het verhaal van de vroegste ontwikkeling van het christendom onder de Romeinse keizer Nero in de eerste eeuw van onze jaartelling. Nero zelf speelt een belangrijke rol, maar ook zijn vrouw Poppaea, de commandant van de Praetoriaanse Wacht Tigellinus en de auteur Petronius zijn als historische figuren in het verhaal verweven. Sienkiewicz deed uitputtend vooronderzoek om de geschiedkundige feiten correct te krijgen.
Bron: nl.wikipedia.org

Quo Vadis
op de omslag van de Engelse editie van Sienkiewicz’ beroemde roman Quo Vadis (1895) staat het schilderij Nero’s fakkels (1873) van zijn landgenoot Siemiradzki

Quo Vadis [ imdb.com ] | Quo Vadis [ en.wikipedia.org ]