Arthur Schopenhauer
Ik ben nu al benieuwd hoeveel aandacht er volgend jaar besteed gaat worden aan de 150e sterfdag van Arthur Schopenhauer. Maar het staat voor mij al vast dat die aandacht in het niet zal vallen vergeleken bij de mediahype die er dit jaar rond Darwin is georganiseerd. Toch heeft het gedachtengoed van ‘de Schoop’ evenals de evolutietheorie een aardbeving in ons collectieve zelfbewustzijn teweeggebracht. Schopenhauer-biograaf Rüdiger Safranski schrijft dat Schopenhauer het vooruitgangsoptimisme van de Verlichting radicaal heeft afgebrand door op de ‘drie grote verwondingen’ van de menselijke grootheidswaanzin te wijzen. Schopenhauer zelf heeft daarbij voor het eerst de kosmologische verwonding onder woorden gebracht:
Sigmund Freud heeft de psychologische verwonding verder uitgewerkt en aangetoond dat het onbewuste ons bewustzijn beheerst. Ons bewuste ik blijkt geen baas in eigen huis. De biologische verwonding is door Charles Darwin blootgelegd: de mens blijkt volgens de evolutietheorie een dier waarbij de intelligentie het gebrek aan instinct en de gebrekkige fysieke aanpassing aan de omgeving moet compenseren. Van de ontdekkingen van Schopenhauer, Freud en Darwin word je ‘niet vrolijk’. Nietzsche die zelf nog een stapje verder ging dan zijn pessimistische leraar en in 1860 al kennis nam van The Origin of Species heeft de verwondingen tot in het uiterste uitgewerkt en heeft dat tenslotte niet kunnen dragen. De moderne mens die niet wil wegkijken van deze drie verwondingen, zal er net als Schopenhauer, Darwin, Freud en Nietzche mee worstelen.
I sit by the harbour
