Dagelijks archief: zondag 6 december 2009

Rogier

De tentoonstelling De Passie van de Meester is vandaag afgesloten
vrijdag bezochten we deze in Museum M in Leuven

Rogier van der WeydenBourgondiëwas 550 jaar geleden de machtigste staat van Europa en de schilder Rogier Van der Weyden was een echte superstar. De tentoonstelling De Passie van de Meester die vandaag in Museum M in Leuven is afgesloten en die we vrijdag bezochten, heeft duidelijk laten zien dat Rogier van der Weyden nog steeds levend is en honderdduizenden bezoekers weet te trekken. Ook de geest van het hertogdom Bourgondië blijkt nog volop aanwezig en bevestigt de gemeenschappelijke wortels van de Zuidelijke en Noordelijke Nederlanden. De tentoonstelling over Rogier van der Weyden in het splinternieuwe museum M in het oude centrum van Leuven werd bijvoorbeeld geopend door de prinsessen Mathilde en Maxima. Bourgondiëforever. Waarbij wel de dominantie van de Brabantse en Vlaamse steden genoemd moeten worden, die in het huidige koninkrijk Belgiëliggen. Een van die steden is tegenwoordig hoofdstad van Europa. De stad van meester Rogier is nog altijd het zwaartepunt van Europa.

In het nabijgelegen Leuven schilderde hij een van zijn meesterwerken, de kruisafname in 1435. Helaas is het weggekocht en hangt het alweer honderden jaren in Madrid. Wanneer Karel de Stoute een mannelijke erfgenaam had gehad, dan zou het hertogdom Bourgondië in 1477 niet zijn opgeslurpt door de Habsburgers. Toen Karel de Stoute in 1477 op het slagveld stierf en Maria van Bourgondië later dat jaar trouwde met Maximilliaan van Oostenrijk was het in feite gedaan met het hertogdom. Veel Bourgondische kunst verdween daarna definitief naar het buitenland, waaronder Rogiers kruisafname. Een kleinere kopie bleef wel in Leuven achter en hangt permanent in de Sint Pieterskerk.

De schilderkunst der vijftiende eeuw ligt in de sfeer, waar de uitersten van het mystische en het grof aardsche elkander raken. Het geloof, dat hier spreekt, is zoo onmiddellijk, dat geen aardsche verbeelding er te zinnelijk of te zwaar voor is. Van Eyck kan zijn engelen en goddelijke figuren behangen met de zware praal van stijve gewaden, druipende van goud en steenen; om naar omhoog te wijzen behoeft hij nog niet de fladderende slippen en spartelende beenen der barok. ( Bron: Johan Huizinga, Herfsttij der Middeleeuwen, XII )

Bourgondië
De Bourgondische Nederlanden bij de dood van Filips de Goede in 1467 De Koninkrijken Nederland en Belgiëzijn latere constructies, zoals het hertogdom Bourgondiëook een tijdelijke constructie was

Op de terugweg spraken René en ik nog na o.a. over de tronie van Filips de Goede die van 1419 tot 1467 hertog was van Bourgondië. We kennen zijn kop nu door het portret dat meester Rogier van hem schilderde en waarin de loop der tijd talloze kopieën van zijn gemaakt. Hij was de machtigste heerser van zijn tijd. “Wanneer God uit de hemel zou nederdalen, zou men Hem niet meer eer kunnen bewijzen dan aan Filips de Goede”, werd wel eens gezegd. Zijn bibliotheek van 900 geïllustreerde handschriften was even indrukwekkend als zijn banketten. In een Leuvense delicatessenwinkel kocht ik voor Michaela een pastei om de legendarische pastei van Filips de Goede uit 1453 in de herinnering te houden. Alleen was dat pasteitje een stuk groter en speelde er volgens de ene bron een orkest van 14 man in maar volgens een andere bron waren het er 28. Waarschijnlijk had die bron een vaatje Bourgogne te veel op.

Filips de Goede“Eigenlijk ken ik helemaal niemand met zo’n gezicht”, merkte René op. Van Eyck en Van der Weyden behoorden tot de eerste schilders die de nadruk legden op de individuele kenmerken van hun opdrachtgevers. Ze waren trouw aan de werkelijkheid en dus realisten in hun benadering. Tegelijkertijd legt het zelfbeeld van opdrachtgevers ook een gewicht in de schaal, waardoor de balans gemakkelijk doorslaat naar een geïdealiseerd portret. Filips de Goede wilde zo een waardig beeld bij zijn geïdealiseerde naam. Edele trekken dus. Of een rechtschapenheid die ervan afdruipt? De hertog had de integriteit blijkbaar hard nodig. ‘Voor jou geen ander’ beloofde hij Isabella van Portugal bij hun huwelijk, maar intussen zijn er minstens 33 namen van zijn maîtresses bekend en bracht hij zeker 24 onwettige kinderen voort. Zijn bastaardzonen kregen van pa uiteraard een hoge positie. Anton van Bourgondië die ook door meester Rogier geportretteerd is, was een vooraanstaand militair en voerde de titel Grootbastaard van Bourgondië. Voor David, een van zijn andere onwettige zonen, kocht Filips bij de paus voor 4000 gouddukaten de bisschopszetel van Utrecht waarmee ook het bisdom Utrecht onder de Bourgondische invloed kwam. Macht en geld corrumperen, of je nu hertog van Bourgondiëbent of paus van Rome.

Rolin Van Eyck en Van der Weyden
kanselier Nicolas Rolin een van de machtigste mannen van het Bourgondische Rijk in 1435 door Van Eyck en 15 jaar later door Rogier van der Weyden

De portretten van Rogier van der Weyden zijn dus geïdealiseerd ook al lijken ze in eerste instantie realistisch. Jan van Eyck die al in 1441 stierf, was een stuk trouwer aan de werkelijkheid. Dat kun je bijvoorbeeld zien bij twee portretten van kanselier Nicolas Rolin, die door beide schilders vereeuwigd werd. Rogier deed het in 1450 en Van Eyck 15 jaar eerder. Ook Rogiers portret van Anton, de Grootbastaard Bourgondië, kunnen we vergelijken met een ander portret van deze persoon geschilderd door Hans Memling. De laatste was trouwer aan de waarneming. Of hij kreeg gewoon minder betaald voor zijn portret.

Anton van Bourgondië
Anton van Bourgondië geschilderd door
Hans Memling en Rogier van der Weyden
Filips de Goede was al een machtig man toen hij in 1430 zijn neef Filips van Sint Pol opvolgde als hertog van Brabant. Hij bezat toen reeds het hertogdom Bourgondiëen de graafschappen Vlaanderen, Artesiëen Namen. Nadat hij hertog van Brabant was geworden werd hij ook nog hertog van Limburg, graaf van Holland, Zeeland en Henegouwen en hertog van Luxemburg.
 
Zijn betekenis voor de geschiedenis van de Nederlanden is groot vooral door zijn aanzet tot het instellen van centrale bestuurslichamen. In de eerste plaats de Staten Generaal die in 1464 voor het eerst in Brugge bijeen kwam; in de tweede plaats de Grote Raad die een centrale rechtspraak mogelijk moest maken. Ook voerde hij een centrale belastinginning in. Hoewel hij als hertog veel persoonlijk belang had bij deze instellingen en ze vooral in zijn eigen voordeel gebruikte, zouden ze mettertijd het gevoel van eenheid onder de Nederlandse gewesten versterken.
 
Bron: thuisinbrabant.nl

‘s levens felheid [ woest & vredig ]