Dagelijks archief: vrijdag 29 augustus 2014

a terrible beauty is born

The Art of World War One in 52 Paintings

De Eerste Wereldoorlog maakte definitief een einde aan de negentiende eeuw. In de beeldende kunst had de avant garde al sinds de jaren negentig als een sloophamer ingebeukt op burgerlijke waarden en de daaruit voortvloeiende esthetiek. De kunstenaars van de Sezession, de kubisten, futuristen en de jonge honden van der Blaue Reiter hadden al een heel andere wereld voor ogen dan hun voorgangers: rauwer, dynamischer, kleurrijker. Sommige kunstenaars leken over profetische gaven te beschikken: de futuristen verheerlijkten de machine en de kubisten schoten de zichtbare wereld aan scherven, waardoor hun voorstellingen doen denken aan de granaatsplinters van de loopgravenoorlog.

Lenteriten In zijn prachtige boek Rites of Spring diagnosticeert Modris Eksteins het geestelijke klimaat in Europa kort voor en tijdens de Eerste Wereldoorlog. Hij stelt daarbij vast dat er met name onder de jeugd een sterke drang tot vernieuwing was. Er werd zelfs naar een Europese oorlog uitgekeken als naar een “grote schoonmaak”. Sinds 1815 waren er geen grote en langdurige gewapende conflicten meer in West-Europa geweest en men was eigenlijk vergeten wat oorlog precies betekende.

De kubisten schoten de zichtbare wereld aan scherven, waardoor hun voorstellingen doen denken aan de granaatsplinters van de loopgravenoorlog.

Toen het eenmaal oorlog werd, bleek deze een heel ander gezicht te hebben dan alle voorgaande oorlogen. Weliswaar waren er tijdens de Krimoorlog en de Amerikaanse burgeroorlog al revolutionaire wapens geïntroduceerd die de manier van oorlogvoeren en het slagveld definitief veranderden, maar in 1914 waren de vernietigingskracht en de massaproductie zo explosief toegenomen, dat het iedereen verbijsterde. De machine die ooit de mens het industriële tijdperk had ingevoerd en hem als hulp terzijde had gestaan, bleek zich nu tegen de mens te keren. De soldaten in de loopgraven kwamen in een orkaan van ijzer en vuur terecht. “Stahlgewittern” noemde Ernst Junger de trommelvuren van de houwitzers. De uiteen gereten ruimte van de kubisten werd dagelijkse realiteit. De mens werd herleid tot kanonnenvlees. De dadaïsten reageerden op de verschrikkingen van het westelijk front met cynisme en overleefden door zich aan de absurditeit van de industriële vernietigingsoorlog aan te passen: het hele leven werd voor hen zinloos.

WW 1
William Bernard Adenney
A Mark V Tank Going Into Action (1918)

Honderd jaar geleden werd er een verschrikkelijke schoonheid geboren. Goya had met zijn pinturas negras aan het eind van zijn leven (rond 1820) de gruwelen in beeld gebracht van de oorlog die Napoleon in Spanje had gevoerd. Maar dit pikzwarte werk blijft in de marge van de kunstgeschiedenis. Pas na de Eerste Wereldoorlog wordt deformatie in de kunst (de nazi’s zullen dat “entartet” noemen) een gewaardeerd stijlmiddel.

Op madefromhistory.com is er een online tentoonstelling van ruim 50 schilderijen die tijdens of vlak na de Eerste Wereldoorlog gemaakt zijn, sommigen direct aan het front. De meeste oorlogsschilders van de Grote Oorlog, komen net als de dichters, uit Engeland. De bekendste daarvan is Paul Nash (1889-1946). Hij schilderde de oorlog in zijn rauwheid en lelijkheid. Als het schone, het goede en het ware bij elkaar horen, dan hoort de lelijkheid bij het kwaad en de leugen die oorlog heet.

WW 1
Paul Nash
The Ypres Salient at Night (1918)

The Art of World War One in 52 Paintings [ madefromhistory.com ]