Maandelijks archief: oktober 2015

Amsterdam 1975

Amsterdam, herfstvakantie 1975

In 1975 bestond Amsterdam 700 jaar. In het voorjaar verscheen een jubileumpostzegel. De Portugese synagoge, die kort voor Spinoza´s dood voltooid werd, bestond 300 jaar en ook ter gelegenheid van dit jubileum verscheen een postzegel.

Amsterdam 700 jaar
jubileumpostzegels 1975
700 jaar Stad Amsterdam
300 jaar Portugese synagoge

In de herfstvakantie van 1975 was ik met mijn ouders en mijn broer een dagje in Amsterdam. De Nieuwmarktbuurt lag op de schop vanwege de aanleg van de metro. We parkeerden de auto naast de Portugese synagoge en liepen via de Dam naar het Rijksmuseum. Mijn ouders vermeden de wallen en vooral de beruchte Zeedijk, het “Harlem” van Amsterdam waar de heroïnehandelaars veertig jaar geleden de dienst uitmaakten. In het Rijksmuseum konden we de Nachtwacht niet zien, want die was een maand eerder ernstig beschadigd door een verwarde man.

De aanleg van de metro in 1975
Voor de bouw van de 3,5 kilometer lange metrobuis moest een groot deel van de Nieuwmarktbuurt gesloopt worden, ook een groot gedeelte van het Waterlooplein viel ten prooi aan de sloophamer. Dit kwam doordat men bovengronds bouwde, waarbij grote betonnen caissons moesten worden afgezonken. Gedurende de bouw van de metro zwierf de markt rond de bouwputten. (bron: waterloopleinmarkt.nl)

Waterlooplein
Het Waterlooplein was voor ons een belevenis. Voor een deel bestond het in 1975 nog in zijn oude vorm, maar een groot deel was al veranderd in een enorme bouwput voor de aanleg van de metro.
[foto : waterloopleinmarkt.nl]

Om te zien hoe Amsterdam er voor mij als twaalfjarige toen uitzag, keek ik naar de foto’s die Ed van der Elsken in 1975 van het Amsterdamse straatbeeld maakte.

Ed van der Elsken Streetlife Amsterdam, 1975

geschiedenis van het Waterlooplein [ waterloopleinmarkt.nl ]

Haneke’s Heimat

gezien op NPO2: Das weiße Band (2009) van Michael Haneke

Das weisse BandFormeel beschouwd is Das weiße Band het jongere broertje van Heimat. Michael Haneke volgt Edgar Reitz nauwkeurige in de zwart-witfotografie, lange statische takes en het kleinmenselijk drama in een gesloten dorpse gemeenschap. Maar inhoudelijk zijn de verschillen tussen Das weiße Band – Eine Deutsche Kindergeschichte en Heimat – Eine deutsche Chronik groot. Dat komt vooral door de zware, donkere toon van Haneke. Waar Heimat de lichtheid toestaat, voel je in Das weiße Band voortdurende zwaarte.

De gebeurtenissen spelen zich af tegen de vooravond van de Eerste Wereldoorlog en je zou kunnen veronderstellen dat de schaduwen van deze Urkatastrophe zich vooruit werpen in het Noord-Duitse boerendorp waar het verhaal van Das weiße Band zich afspeelt. Het onheilspellende is echter geen aankondiging van de Eerste Wereldoorlog, maar eerder de unheimische schaduwzijde van de patriarchale samenleving. Deze contrasteert niet alleen met de onschuld, gesymboliseerd door de witte band die de kinderen van de dominee moeten dragen, maar ook met de pastorale omgeving. Net als in Heimat zien we blonde korenvelden, bochtige landweggetjes en pre-industrieel boerenleven. Het zou zomaar een idylle kunnen zijn. Maar Haneke mijdt de valkuil van de nostalgie.

Net als in Heimat zien we blonde korenvelden, bochtige landweggetjes en pre-industrieel boerenleven. Het zou zomaar een idylle kunnen zijn. Maar Haneke mijdt de valkuil van de nostalgie.
Voor de esthetiek van de film is de fotografie van August Sander van beslissende betekenis geweest. Zijn foto’s hebben een ongelofelijke glans en scherpte, terwijl de meeste fotografie uit deze tijd niet om aan te zien is. Alleen al in technisch opzicht zijn het grandioze foto’s. We hebben ernaar gestreefd om dat in de film zoveel mogelijk te benaderen, hoewel dat wezenlijk moeilijker is met film dan met fotografie.
 
interview met Michael Haneke in NRC Handelsblad

Das weiße Band [ nl.wikipedia.org ] | Das weiße Band [ imdb.com ]