In 2010 volgde Geert Mak opnieuw de reis die John Steinbeck precies een halve eeuw eerder met zijn hond Charley dwars door de Verenigde Staten maakte. Travels with Charley verscheen in 1962, Reizen zonder John in 2012. Sindsdien zullen honderden (wellicht duizenden) lezers na het lezen van een van deze boeken (of beide boeken) deze reis zelf ook gemaakt hebben. Ik heb besloten thuis te blijven en de reis from coast to coast virtueel na te reizen. In mijn bagage zitten de kaarten uit de serie The Making of America (1982-1988) en Google streetview.
Deel 3: Wisconsin – Minnesota

Na het bezoek aan Chicago gaat de reis over de voormalige Route 12 (tegenwoordig de Interstate 94) naar het noorden. Op 10 oktober rijden John Steinbeck en Charley Wisconsin binnen. Wisconsin ligt ten Oosten van Lake Michigan en grenst in het Noordoosten aan Lake Superior. Het is het hart van de corn belt en 40% van de inwoners hier is, net als de familie van Steinbecks vader, van Duitse afkomst. Steinbeck is opgetogen over het landschap: velden, heuvels, bossen en meren. Hij schrijft over Winsconsin dat het land “droop van overdaad, de vette koeien en varkens glommen tegen het groen.”

Toch bleef Steinbeck niet lang in Wisconsin. Opnieuw jakkert hij door, ditmaal richting Minneapolis, de hoofdstad van Minnesota. Mak kan zijn tempo niet bijhouden en overnacht in Black Rivers Fall, in een truck rest area, en komt in gesprek met een oudere man over de politiek. Veel ouderen zijn teleurgesteld en boos en hebben geen vertrouwen meer in politici. Het gaat over onzekerheden door snelle maatschappelijke veranderingen en de verleiding van schijnzekerheden. Geert Mak meent dat de Republikeinen deze schijnzekerheden meer bieden door te vluchten in het verleden toen alles beter zou zijn. Amerika is een op drift geraakte samenleving van sociale stammen die geen binding meer met elkaar hebben. Degenen die in de zgn.”superzips” wonen (rijke enclaves rond grote steden) leven vaak op een andere planeet dan de middenklasse, laat staan de onderklasse.

Kort na deze stop wordt de grens van Minnesota overgestoken. De tweelingsteden Minneapolis-Saint Paul worden gepasseerd. Mak wil zijn vriend Joseph A. Amato zien, een historicus die gespecialiseerd is in regionale geschiedenis en veel over dorpsgemeenschappen heeft gepubliceerd, met name die in het Zuid-Westen van Minnesota. Hij kiest een andere route dan Steinbeck en buigt af naar het Zuid-Westen. Daar ontmoet hij in Marshall zijn vriend Amato.

Minnesota werd in 1858 als 32e staat aan de Unie toegevoegd. Vier jaar na de geboorte van de staat Minnesota verschenen de Homestead Acts. Deze wetten hielden in dat een hoofd van een huishouden een stuk land kon krijgen in het Westen van het land. Dit stuk land, met een limiet van 160 acres (ca. 65 hectare), kon voor een zeer lage prijs en soms ook gratis, verkregen worden. De koper moest beloven om er ten minste 5 jaar te blijven wonen, de grond te onderhouden, het te ontwikkelen en om er een huis met een bepaalde minimum afmeting te bouwen. De Homestead Act speelde dus een belangrijke rol bij de verovering van het Wilde Westen (West-Amerika) en het steeds verleggen van de westelijke grens. Deze wetgeving heeft miljoenen Europeanen aangemoedigd te emigreren naar de Verenigde Staten.

In de onafzienbare prairie schoten daarna de pionierstadjes uit de grond. Joe Amato neemt Geert Mak direct bij aankomst in Marshall mee naar het stadsarchief. De geschiedenis van Marshall begon in de zomer van 1872, tien jaar na de afkondiging van de Homestead Act. Een jaar later waren er al vier winkels en opmerkelijk, vier hotels. Weer een jaar later had Marshall zijn eigen krant. De mainstreet, het kloppende hart (en meestal was er ook niets meer dan dat) van elk pioniersstadje in het Westen, kreeg al in 1874, twee jaar na de stichting, houten trottoirs, ongetwijfeld een teken dat het Marshall voor de wind ging. In 1887 kwam er in Marshall zelfs een telefoonverbinding. Rond 1900 was Marshall uitgegroeid tot een stadje met drie banken, vijf hotels en zeven kerken.

Amato neemt Geert Mak ook mee naar het naburige Ghent, een pioniersstadje waar in 1881 twaalf Vlaamse boerengezinnen neerstreken. De BRT heeft er een documentaire over gemaakt. De enige overeenkomst met Vlaanderen, was dat Minnesota ook vlak was. Niet alle pioniers konden aarden in hun nieuwe vlakke land, maar ze moesten wel want meestal waren het arme boerengezinnen uit Europa die alle schepen achter zich verbrand hadden en voor wie de belofte, hen toegezegd door de Homestead Act, hun laatst strohalm geweest was.

Mak hoorde het aangrijpende verhaal van een Belg die steeds weer hoog in een windmolen klom om uit te kijken over de prairie naar het Oosten, naar zijn geliefde Vlaanderen. Het heimwee verteerde hem. Toen Mak het plaatsje Ghent in 2010 bezocht, telde toen 370 inwoners. Op de graven van de begraafplaats van de Sint Eloy leest hij allemaal Vlaamse namen: Blomme, Claes, Stassen, Rogge, Olieslager. Ghent is nog altijd een hechte gemeenschap, maar de nakomelingen van hun Vlaamse voorouders uit de negentiende eeuw zijn nu allang Amerikanen geworden.

Reisliteratuur Verenigde Staten
 
Inside U.S.A. (1947) van John Gunther
 
Voor iedereen die de Verenigde Staten en zijn geschiedenis wil leren kennen, is Inside U.S.A. van John Gunther (1901-1970) een standaardwerk. Geert Mak heeft het daarom in zijn bagage zitten. Het werd voor het eerst gepubliceerd in 1947 en was toen een van de best verkochte non-fictieboeken in de Verenigde Staten. Vanaf november 1944 bezocht Gunther in dertien maanden alle (destijds 48) Amerikaanse staten. Inside U.S.A. was het vierde in de reeks succesvolle “Inside”-boeken van Gunther. De serie begon in 1936 met Inside Europe, gevolgd door Inside Asia (1939) en Inside Latin America (1941). Gunther bezocht meer dan 300 gemeenschappen, waaronder 38 van de 43 Amerikaanse steden met meer dan 200.000 inwoners. Toen hij zijn reis maakte was Gunther al een bekende journalist en auteur. Deze status gaf hem toegang tot veel prominenten.
 
Ernie’s America: The Best of Ernie Pyle’s 1930′s Travel Dispatches (1989) van Ernie Pyle
 
In 1935 beëindigde Ernie Pyle (1900-1945) zijn functie als hoofdredacteur bij de Daily News om zijn eigen column te schrijven als een zwervende verslaggever. Van 1935 tot begin 1942, reisden Pyle en zijn vrouw (die hij in zijn columns steeds “that Girl who rides with me” noemt) door de Verenigde Staten, Canada en Mexico. Maar ook reizen ze door Midden- en Zuid-Amerika. Pyle’s column verscheen onder de naam Hoosier Vagabond was zes dagen per week in de kranten van het Scripps-Howard syndicaat. De columns werden populair bij lezers. Pyle kreeg na 1942 nationale erkenning en bekendheid als oorlogscorrespondent tijdens de Tweede Wereldoorlog. Geert Mak heeft tijdens zijn reis een exemplaar van Ernie’s America bij zich om na te kunnen gaan hoe de Staten die hij bezoekt er in de tweede helft van de jaren dertig bij lagen.
 
Driving Home – An American Scrapbook (2010) van Jonathan Raban
 
Jonathan Raban (1942-2023) schreef meer dan dertig jaar over beweging, over mensen en plaatsen in transitie, over reizen en bestemmingen die vaak niet bereikt werden. Maar zijn verhalen gaan ook over wat het betekent om ergens bij te horen en om je geworteld te voelen. Deze thema’s komen duidelijk naar voren in Driving Home – An American Scrapbook. Net als het boek van Ernie Pyle is het een bundeling van stukken die over langere tijd ontstonden. Pyle reisde in de jaren dertig door de VS en Raban ruim een halve eeuw later. Driving Home is deels een essay bundel en deels een dagboek.

Volgende keer: North Dakota