De twaalfde aflevering van Cosmos, the world set free, gaat helemaal over de gevolgen van CO² uitstoot. Het begint met beelden van een paradijselijke wereld. De voice over vertelt dat de planeet Venus er meer dan een miljard jaar geleden zo moet hebben uitgezien. Met oceanen moet Venus veel geleken hebben op onze blauwe planeet.
Dan kleurt de voice over donker: “maar toen ging er iets vreselijk mis!” Door vulkaanuitbarstingen kwamen er gigantische hoeveelheden CO² vrij waardoor de atmosfeer veranderde. Tegenwoordig is het op Venus een hel met aan de oppervlakte temperaturen waar je lood kunt smelten. Dit komt door het broeikaseffect.
Help!
De boodschap wordt mij nu, geloof ik, duidelijk. Venus is door het broeikaseffect veranderd van een paradijs in een hel. Eerst komt het schrikbeeld, het worst case scenario voor de wereld als geheel. Daarna zal de oplossing worden aangeboden. Even simpel als urgent.
In de late Middeleeuwen werden realistische afbeeldingen van de hel als schrikbeelden gebruikt om het gedrag van het volk te beïnvloeden. Schrikbeelden zijn efficiënte middelen om de massa van richting te laten veranderen. De astrobioloog Carl Sagan, de bedenker van de serie Cosmos die zelf ooit promoveerde op het broeikaseffect van de planeet Venus, hield niet van religie. Religie zou de mens gevangen houden binnen zijn angsten. Hij geloofde heilig in wetenschap. Maar deze aflevering van Cosmos laat zien dat ook wetenschap een weg naar de ondergang en een weg naar het heil ziet. In dat opzicht verschilt wetenschap niet van religie. Ook wetenschap gelooft in “hemel” en “hel”, maar dan in fysische en niet in metafysische zin.
De episode The world set free is zelfs een ouderwetse donderpreek en doet een heel persoonlijk appèl. Nu de serie zijn einde nadert (Met Pinksteren is de dertiende en laatste aflevering) dringt Cosmos ons zowaar een boodschap op. Ik schreef al eerder dat er eigenlijk niet zo’n groot verschil is met The Hour of Power. Beide programma’s hebben dezelfde Amerikaanse toon.
Wat is dat precies, dat “Amerikaanse”? Het heeft in ieder geval veel te maken met een onverwoestbaar optimisme en een toekomstdroom. The American Dream is een optelsom van de ontelbare individuele dromen van emigranten die vanuit Europa naar de Nieuwe Wereld trokken om daar een nieuw leven te beginnen. Ze trotseerden daarbij allerlei gevaren, omdat ze in een beter leven geloofden. Amerika was voor velen van hen het Beloofde Land waar een nieuwe mens geboren kon worden. Een mens voor wie geen berg te hoog is, een mens die zelfs naar de maan wil en kán gaan.
De slotscene van Cosmos episode 12: The world set free lijkt op die van How the West was Won een propagandafilm uit 1962. In datzelfde jaar op 12 september sprak president Kennedy in Houston zijn moon speech uit:
Bron: en.wikipedia.org
Nil volentibus arduum. “Niets is moeilijk voor hen die willen”, lijkt de strekking van Kennedy’s woorden. En wij Amerikanen willen! En wij kunnen! zo moedigt hij zijn volk aan. President Obama refereerde met Yes we can! aan het Amerikaanse zelfvertrouwen uit de tijd van de moon speech en How the West was won.
In de slotscene van Cosmos hoor je Kennedy’s empowerment, begeleid door heroïsche muziek terwijl we met het oog van de camera mee zweven door een virtuele wereld, een soort technologisch en groen Utopia, het Amerika van de toekomst. Dit is dus het paradijs volgens Cosmos. En hoe komen we daar? Heel simpel, door gebruik te maken van de zon en de wind. Het is eenvoudig, maar we moeten het wel doen!
Wacht eens, is dit niet een reclamespotje van bedrijven die duurzame energie leveren? Gewapend met feiten, de waarheden van de wetenschap, verkoopt Cosmos ons hier dé oplossing om de dreigende apocalyps om te buigen naar het paradijs van duurzame energie en consumptie. Jij en ik kunnen er wat aan doen. Save the planet!
Cosmos is meesterlijke en ook peperdure propaganda waarin de duurzaamheidsindustrie veel geïnvesteerd zal hebben. Propaganda wordt vooral gemaakt om sceptici te overtuigen. Daar hoor ik in ieder geval niet bij, want ik ben een “ongelovige”. Ik geloof namelijk niet in een aards paradijs of in een technologisch Utopia. Al zijn die nog zo groen.
