Dagelijks archief: dinsdag 11 juli 2006

Een Tweede Bijbel

Deze maand lees ik de Metamorphosen van Ovidius
En tot in verre landen, waar Romeinse macht zal heersen, zal men mij lezen en ik zal door alle eeuwen heen
als dichterswoorden waarheid zingen
roemvol blijven leven.

De invloed die de Metamorphosen van Ovidius op de Westerse kunst gehad heeft, kan men nauwelijks overschatten. Misschien is deze te vergelijken met de impact van Windows op de informatiemaatschappij. Het antieke dichtwerk werd in de Renaissance herontdekt en heeft generaties lang kunstenaars voorzien van onderwerpen voor hun opdrachten.

Was Ovidius de Nico ter Linden
van de Griekse mythologie?

Bestond er in de Middeleeuwen in feite alleen het Boek der boeken (waarvan in feite de naam van ieder boek direct is afgeleid), na de revolutie van de boekdrukkunst kreeg de Bijbel concurrentie van eigentijdse maar vooral ook van klassieke geschriften. Eén boek was onbetwist hét boek dat de klassieke Oudheid deed herleven en dat was deze compilatie mythen, die door Ovidius aan het begin van onze jaartelling in klassiek Latijn is naverteld. Was Ovidius een beetje de Nico ter Linden van de mythologie? Ik dacht het niet, maar hij liet het verhaal wel gaan en zijn Metamorphosen werd een van de grote bestsellers aller tijden.

George Sandy
Metamorphosen frontispiece
George Sandy Edition, 1632

Er zijn tussen 1500 en 1700 weinig schilders van naam die zich niet aan een van de verhalen uit de Metamorphosen hebben gewaagd. Als ze in opdracht van een rijke burger of een vorst werkten, stond er altijd wel een verhaal uit de Metamorphosen op het menu. De Renaissance was het begin van de secularisatie en er ontstond een steeds grotere vraag naar zinnelijke afbeeldingen, liefst met enkele naakte godinnen. Vaak werden klassieke thema’s gebruikt als alibi voor erotische voorstellingen.

Goltzius
Hendrick Goltzius
Lot en zijn dochters, 1616.
Ook Bijbelverhalen vormden in de 16e en 17e eeuw een alibi voor geile plaatjes

Zelfs Bijbelverhalen kwamen daarbij soms goed van pas. Joachim Wtewael, een gevierd schilder uit Utrecht, had zo zijn favouriete onderwerpen: Lot en zijn dochters, Suzanna bespied door de oudsten. Hij schilderde ze meerdere malen en kon ze met gemak voor grote bedragen verkopen. Ik vond een aardige website over iconografische thema’s in de schilderkunst, die zowel klassieke als bijbelse onderwerpen belicht.

Wtewael
Nogmaals Lot en zijn dochters
omstreeks 1600 geschilderd
door Joachim Wtewael

Ovidius’ boek vormde dus een mooi alibi voor allerlei pikante taferelen. Wie kent niet schilderijen waar we Jupiter (Zeus) als echtbreker en serieverkrachter leren kennen. De ene keer met Europa, dan met Danae en tussendoor nog eens met Leda en Io. Maar alle keren zijn het uiteraard blote meisjes met een mondje dat niet alleen openvalt van verbazing. Die Jupiter flikt het ‘m elke keer toch weer, als stier, zwaan en zelfs als immateriële gouden regen in het geval van Danae. We kennen deze voorstelling natuurlijk vooral van Rembrandt (1636), maar ook Jan Gossaert (1527), Correggio (1531), Titiaan (1544) en vele andere schilders hebben Danae’s gouden moment uitgebeeld.

Correggio
Correggio, Danae, 1531

In de 16e eeuw werden de houtsnede en de houtgravure ontzettend populair. Zo werd de tekst van de Metamorphosen vergezeld met houtsneden overal in Europa verspreid . Een bekend uitgave in Duitsland was de Metamorphosen die geillustreerd was door Virgil Solis en in 1581 in Frankfurt was uitgegeven. Alle houtsneden uit dit boek zijn op internet te bekijken.

Metamorphosen
De ontvoering van Europa, uit P. Ovidii Metamorphosis (1581) door Virgil Solis , schilder, tekenaar en graficus uit Neurenberg 1514-1562

Een overzicht van alle verhalen wordt geven op een website uit België, daar kent zijn klassieken in het onderwijs tenminste nog! En op deze engelstalige site kun je door het boek bladeren en tegelijkertijd zien hoe de schilders zich door de eeuwen heen hebben laten inspireren door de verhalen.

OvidiusPublius Ovidius Naso werd geboren te Sulmo (Sulmona, ca. 120 km ten oosten van Rome, in een vallei van de Abruzzen) op 20 maart 43 v.C. Hij stamde uit een oude en gegoede familie van de ridderstand en had een broer, die precies één jaar ouder was dan hijzelf (gestorven 24 v.C.). Omdat zijn vader wenste dat hij advocaat werd, studeerde hij reeds vroeg letterkunde, welsprekendheid en recht in Rome, waar hij een schitterend student was bij bekende retoren (Arellius Fuscus en Marcus Porcius Latro) en blijk gaf van een buitengewoon geheugen. Om zich verder te vervolmaken, reisde hij naar Athene (waar hij filosofie studeerde), Klein-Aziëen Sicilië.

Na zijn terugkeer in Rome bekleedde hij enkele lagere rechterlijke ambten en was hij advocaat, hoewel hij zich allerminst aangetrokken voelde tot de advocatuur. Tot groot ongenoegen van zijn vader lag zijn hart veeleer bij de dichtkunst. Dat was trouwens reeds vroeg het geval: heel jong al had hij blijk gegeven van veel dichterstalent (men vertelde zelfs dat hij in verzen sprak). Op 18-jarige leeftijd maakte hij zijn literair debuut. Met zijn lichtvoetige werken werd hij de geliefde dichter van de mondaine kringen en kwam hij in contact met grote dichters als Publius Vergilius Maro, Quintus Horatius Flaccus, Albius Tibullus en Sextus Propertius. Lees verder…

ovidiusEen ondubbelzinnig schilderij van Angelo Bronzini siert de cover van de uitgave die verschenen is in 1993 bij Atheneum Polak & Van Gennep. (Vertaling: M.d’ Hane-Scheltema) Elke dag ga ik een verhaal lezen en vanaf morgen laat ik telkens een ‘historieschilderij’ zien dat een van de verhalen uit de Metamorphosen illustreert.

integrale tekst in Latijn | Test je kennis van de Metamorphosen
Honderden afbeeldingen uit de Metamorphosen

hedendaagse nederlandse tekenaars [6]

B.C.Epker (1968)
B.C. Epker (Harlingen,1968) maakt intrigerende tekeningen en houtsneden, die tot nadenken stemmen over de hedendaagse situatie. Hij heeft een voorliefde voor landschappen, waarin één of meerdere personages figureren. Epker speelt met religies en mythen, maar ook met de beeldenvloed die dagelijks via de media over ons wordt uitgestort. Het werk is een meltingpot van beelden, gebeurtenissen, driften, dromen en een ongebreidelde fantasie. Onlangs won hij de Gerrit Benner prijs.
bcepker
B.C.Epker Kunstmeststrooier, 2003
B.C. Epker studeerde in 1996 af aan de AKI, Academie voor Beeldende Kunst in Enschede. Fragmenten uit een zeer uiteenlopende beeldverzameling (van een historische gravure, een pornoplaatje en een reclamebeeld tot een bidprentje en een ansichtkaart) worden in een onverwachte context geplaatst en samengesmeed tot een nieuw beeld.
Epker speelt met religies en mythen, maar ook met de beeldenvloed die dagelijks via de media over ons wordt uitgestort.

Een idyllisch landschap is vaak het decor voor de bonte variatie aan personages die hij in zijn werken opvoert; gewapende burgers, stripfiguren, Griekse Goden, mythologische figuren, mensen in klederdracht, etc. De voorstellingen lijken in eerste instantie herkenbaar en toegankelijk. Bij nadere beschouwing blijkt dit niet het geval te zijn. Niets is eenduidig in Epkers voorstellingen. Begrippen als goed en kwaad of mooi en lelijk verliezen hun betekenis; onwrikbaar geachte normen en waarden worden op losse schroeven gezet.
 
Bron: gemeentemuseum.nl

meer hedendaagse nederlandse tekenaars