Soms voel ik me een minuscuul spinnetje dat over een eindeloos web kruipt en steeds fijnere mazen ontdekt. Dat web is de geschiedenis en de geschiedenis is de werkelijkheid in de vierde dimensie. Niemand kan zeggen hoe groot de werkelijkheid is. Toen ik een jaar of vijf was, had ik een gedachte die ik nooit meer ben overstegen. Ik stelde me het heelal voor als een reusachtige ruimte en reisde in gedachten naar het einde van deze ruimte. Op de bodem van het heelal ging ik graven in het vermoeden in die bodem de doorgang te vinden naar een ander heelal. Als kleuter had ik de onmogelijke en duizelingwekkende gedachte ontdekt: onze ingeboren idee van oneindigheid en eeuwigheid. Ik vind het tegenwoordig genoeg om te weten dat ik altijd (voor zolang als dat duurt!) in het midden ben. Ik kan nooit precies weten waar ik ben en dat geldt ook voor de tijd: ik weet ook nooit wanneer ik ben. Ik ben in het midden, in het hier en nu.
Nietzsche schreef ooit dat het dier “kort aangelijnd is aan de pin van het ogenblik”
Alleen relatief gezien kan ik weten waar ik ben: daar en daar in Nederland op 24 november 2007. Waar dat is, kunnen de geografie en de geschiedenis mij een beetje duidelijk maken. Aardrijkskunde en geschiedenis zijn niet voor niets altijd mijn favoriete vakken geweest. Een boek als In Europa is op mijn lijf geschreven, omdat het tijd en ruimte heel concreet met elkaar verbindt. De twintigste eeuw is ons het meest na want we komen er net vandaan. Bovendien gaat de reis kriskras door Europa, het werelddeel waar ik woon. Een boek over de achttiende eeuw in Afrika is in theorie niet minder interessant, maar toch raakt mij dat niet echt. Ik ben namelijk geen Afrikaan en geen ‘achttiende eeuwer’. Waar en wanneer ik ben, namelijk in het Europa van de eenentwintigste eeuw, zegt mij iets over wie ik ben. Geert Mak leidt zijn boek in met een citaat van Luis Borges:
Terug naar het spinnetje in het web. Het is eigenlijk belachelijk dat dit spinnetje het web wil leren kennen, want dat is onmogelijk. Waarom blijf ik niet gewoon mijn leven lang stilstaan in het midden. Waarom sluit ik mij niet op in het hier en nu en keer ik de blik voor altijd naar binnen. Coconen is inderdaad verleidelijk, maar ik geloof in wat Michaela laatst zei: ‘we moeten ons blijven bewegen’. Aan het begin van de eenentwintigste eeuw is een deel van de werkelijkheid een web geworden dat over de hele wereld is uitgesponnen. Je kunt daar uitstekend in coconen (en wachten op de spin!) maar je kunt je er ook in (en uit!) bewegen. Ik geef de voorkeur aan dat laatste.
