Een vriendin van mij die literatuuronderzoeker is, verzekerde mij eens dat het lezen van een biografie de beste manier is om een bepaalde tijd te leren kennen, beter nog dan het lezen van een geschiedenisboek. Waarom? Omdat we de geschiedenis altijd van binnenuit beleven en omdat grote geschiedenis altijd ingebed is in de kleine geschiedenis van ons eigen leven. Zodra de grote geschiedenis van buitenaf wordt bekeken en beschreven, plaatsen we ons met één been buiten de tijd die ons gegeven is, in een waan van onsterfelijkheid. In een biografie kruip je in een andere huid en in een andere tijd, terwijl je in de sterfelijkheid blijft. Maar dan op een ander moment en in een andere mens.

De laatste tijd zap ik door de jeugdjaren (1826-1851) van Conrad Busken Huet. Ik hoop dat de biograaf mij deze oneerbiedige houding ten aanzien van zijn titanenarbeid wil vergeven. Het leven van Busken Huet interresseert mij vooral als het leven van een negentiende eeuwer. Ik had misschien evengoed de biografie van Thorbecke kunnen lezen. Waarom het leven in het negentiende eeuwse Nederland mij interesseert, kan ik niet precies zeggen. De Engelse schrijver L.P. Hartley (1895-1972) komt misschien in de buurt als hij schrijft: “the past is a foreign country. They do things differently there.” Olf Praamstra verwijst naar deze uitspraak in het voorwoord van de biografie over Conrad Busken Huet. Het Nederland waarin Huet in 1826 geboren werd, was een heel ander land dan het land dat we nu kennen. Bij het lezen van Drie Oranje Koningen van Jan Kikkert dit voorjaar was mij dat al duidelijk geworden. In een ander boek dat ik laatst las over de Nederlandse Romantiek wordt ook een tijdsbeeld gegeven van ons land in de eerste helft van de negentiende eeuw. Nederland werd in die periode autocratisch bestuurd en in de meeste steden heerste grote armoede. Pas na de grondwetswijziging van 1848 zouden de economische omstandigheden gunstiger worden.

Het aardige van een biografie is dat niet alleen de setting van een bepaald mensenleven geschetst wordt (een periode, een stad of een land), maar ook dat er allerlei minibiografieën in zijn opgenomen, bijvoorbeeld van ouders, familie, vrienden, leermeesters en tijdgenoten. Maar het leukste vind ik toch om te lezen over de meest concrete zaken. Wat werd er gegeten? Hoe reisde men en hoelang duurde een reis? Hoe zagen de huizen er van binnen uit? enz… In 1851 is de 25-jarige Busken Huet als predikant beroepen in Haarlem. Hoofdstuk 5 begint met vertrek naar deze stad vanuit Amersfoort rond het midden van de negentiende eeuw.

Busken Huet. Een biografie [ uitgeverijboom.nl ]