Hollanders van de Gouden Eeuw is een tentoonstelling die de vaderlandse kunstliefhebber niet aan zich voorbij mag laten gaan. Gelukkig is deze unieke opstelling, met meer dan dertig grote groepsportretten uit de zeventiende eeuw, nog tot het einde van 2016 te zien. De “broers en zussen van de Nachtwacht” zijn veelal nooit voor het publiek toegankelijk. Portretten zijn de stiefkinderen van musea en slijten hun leven doorgaans in het depot.
De grote zaal met groepsportretten vormt het hart van deze tentoonstelling. Ik heb niet geteld hoeveel personen ons vanaf de vier wanden aankijken, maar het moeten er honderden zijn. Op het gemiddelde regentenportret een groepje van vijf tot acht en op de langwerpige schutterstukken soms wel meer dan twintig. De groepsportretten lijken soms op voetbalelftallen waarbij de koppen strak in het gelid staan.
Maar vaker heb je het gevoel binnen te lopen tijdens een drinkgelag. De snapshot-benadering, waarvan de Nachtwacht natuurlijk het beroemdste voorbeeld is, werd niet door Rembrandt geïntroduceerd maar door Frans Hals. In zijn Haarlemse schutterstukken laat hij zien hoe je leven in de brouwerij brengt. Door de schutters als het ware te betrappen. Zo krijg je ze in ongedwongen poses, sommigen kijken ons met geheven glas lachend aan, alsof we zelf te laat binnenkomen voor deze momentopname. En in zekere zin is dat ook zo.
Want die Hollanders van vier eeuwen terug, dat zijn we ergens nog steeds. Hollanders van de Gouden Eeuw houdt ons een spiegel voor en laat zien dat er behalve de kleding weinig veranderd is. Nog steeds willen we graag gezien worden, begrijpen we het belang van een netwerk en wordt er op status gejaagd. Al is het maar met een Facebook- of LinkedIN-pagina die ons gezicht op internet en dus voor de buitenwereld bepaalt.
De schilders begrepen heel goed dat hun klanten graag belangrijk wilden overkomen, dat ze duidelijk aanwezig wilden zijn en niet weggedrukt in een hoekje. Daarom staan de heren van de schutterij vaak op een rij en is er slechts voor de kapitein van de compagnie een plaatsje op de voorgrond gereserveerd.
