Gisterenavond keek ik weer eens naar Weihnachtswölfe uit Die zweite Heimat – Chronik einer Jugend. We volgen daarin het studentenleven van Edgar Reitz‘ alter ego Hermann Simon in München. Nadat hij gebroken heeft met zijn familie, verlaat hij Schabach en de Hunsrück met de plechtige belofte nooit meer terug te gaan.
Weihnachtswölfe speelt zich af in december 1963. Heimat is gelaagd genoeg om telkens weer te zien. Wat mij deze keer opviel, is hoe existentialistisch Heimat 2 is. Hoewel Die zweite Heimat – Chronik einer Jugend zich in de jaren zestig afspeelt, ademt het vooral de geest van het naoorlogse existentialisme die we eerder met de late jaren veertig en de jaren vijftig verbinden.
Vrijheid en eenzaamheid, verlangen en angst, liefde en dood, de grote thema’s van het leven worden tot op de bodem onderzocht. Toch verdwijnt Heimat niet in de diepte. Net als zijn collega Ingmar Bergman springt Reitz in het diepe en en zet ons voor de zwaarte van het bestaan. Maar het tragikomische is bij hem nooit ver weg. Veel situaties zijn even pijnlijk als komisch en er blijft meestal ruimte voor de glimlach (met kiespijn).
In Weihnachtswölfe zien we de jonge kunstenaars en Möchtesein-Künstler worstelen met relaties en hun zoektocht naar liefde. De hunkering naar liefde lijkt onverenigbaar met de hunkering naar vrijheid, zeker bij de “Romeo en Julia” van Heimat: Hermann en Clarissa.
Hoe realistisch en uit het leven gegrepen Heimat ook is, Reitz maakt zeker ook gebruik van overdrijvingen. Alex is bijvoorbeeld een clowneske figuur: “eeuwige student” en dus veel ouder dan zijn studiegenoten, Einzelgänger, altijd pleite, helemaal thuis in Marx en ongewild komisch. Juan is een Chileen die tien talen spreekt en bulkt van talent, maar net als Pierrot zit hij steeds met een trieste glimlach stil voor zich uit te kijken. Renate is even wulps als ongetalenteerd en wil graag bij de groep jonge kunstenaars horen. Helga voelt zich aangetrokken tot extremen, probeert gedichten te schrijven en lijkt geboren voor de Baader-Meinhof Gruppe.
Die zweite Heimat is wat mij betreft een van de meesterwerken van de Duitse film. Ik kocht vorig jaar in Simmern de complete transcriptie van alle dialogen, die gebundeld zijn in een boek van ruim duizend pagina’s.
Overigens is het geen vraag of de film nu beter is dan het boek. Edgar Reitz is een “auteurfilmmaker” pur sang. Zijn werk als romancier en als cineast zijn intens met elkaar vervlochten.
Vorige week stond er op de website artechock.de een interview met Edgar Reitz onder de kop Am Ort der Sehnsucht kann man nie wirklich ankommen. Wie zijn magnum opus Heimat gezien heeft weet dat Heimat voor Reitz de plaats van verlangen is. Heimat is natuurlijk ook de Hunsrück waar Reitz in 1932 geboren werd. Vorig jaar ontmoetten Michaela en ik Edgar Reitz in zijn geboortehuis in Morbach. Sinds 6 oktober 2013 is hier Café Heimat gevestigd, een bedevaartsoord voor de echte fans.
Weihnachtswölfe [ imdb.com ] | Weihnachtswölfe [ edgar-reitz.com ]
