Toen ik in mei Joséphine, de biografie van keizerin Josephine Bonaparte uit had, nam ik mij al voor om ook de biografie van haar voorgangster Marie Antoinette te gaan lezen. Vorige week zag ik het boek voorbijkomen in de ramsjkrant en gisterenavond ben ik er in begonnen.
Na een aantal biografieën uit de tweede helft van de achttiende eeuw te hebben gelezen, voel ik mij steeds meer thuis in deze tijd. “The past is a foreign country: they do things differently there” Dit citaat van L.P.Hartley is helemaal waar en net zoals je verliefd kunt worden op een land, kun je ook verliefd worden op een bepaalde tijd. De Engelsen zijn daar goed in en Engelse schrijfsters al helemaal. Antonia Fraser (Marie Antoinette: The Journey) en Kate Williams (Ambition and Desire: The Dangerous Life of Josephine Bonaparte) behoren beiden tot de wereldtop in het genre van de historische biografie.
De film Marie Antoinette van Sofia Coppola is overigens gebaseerd op Marie Antoinette: The Journey van Antonia Fraser. Het wordt door critici en andere biografen beschouwd als de meest evenwichtige biografie die er over Marie Antoinette geschreven is.
Marie Antoinette, de jongste dochter van Maria Theresia van Oostenrijk (1717-1780) en keizer Franz Stefan I (1708-1765), werd geboren op 2 november 1755, een dag nadat Lissabon door een vernietigende aardbeving en tsunami getroffen werd. Als telg uit het Huis Habsburg was zij voorbestemd om uitgehuwelijkt te worden, want de Habsburgers voerden de oorlog vooral in de slaapkamer.
Franz Stefan I en zijn gemalin Maria Theresia hadden daarom gezorgd voor een behoorlijk nakomelingschap. De keizerin schonk het leven aan elf dochters en vijf zonen. Haar kinderen waren, zoals Antonia Fraser treffend opmerkt, in de eerste plaats pionnen op het schaakbord van de huwelijkspolitiek. Ze waren geboren om te gehoorzamen. Na de dood van Franz Stefan I in 1765 begon keizerin Maria Theresia met de strategische uithuwelijking van haar dochters binnen de vorstenhuizen van Europa. In 1769 was haar jongste dochter aan de beurt.
Habsburg en Frankrijk waren gezworen vijanden. Al eeuwen voerden de keizers van Habsburg en de koningen van Frankrijk oorlog met elkaar. Maar na de Oostenrijkse Successieoorlog kwam er een omslag. Dat had alles te maken met de komst van Pruisen als grote mogendheid. Friedrich II van Pruisen werd door Maria Theresia “het monster” genoemd. Hij was er tijdens de Oostenrijkse Successieoorlog in geslaagd om Silezië in te pikken, nota bene de rijkste provincie van het Habsburgse Rijk. Nadat Oostenrijk in 1748 de vernederende Vrede van Aken met Pruisen had moeten sluiten, bleef Maria Theresia erop zinnen om Silezië te heroveren.
Voor Oostenrijk was Pruisen dus de nieuwe vijand geworden. Pruisen had zich bovendien verbonden met Engeland, dat met name in het koloniale Amerika de vijand van Frankrijk was geworden. Op 1 mei 1756 was de tijd rijp dat de voormalige aartsvijanden Frankrijk en Oostenrijk toenadering zochten. Deze Renversement des alliances was ook de opmaat voor de Zevenjarige Oorlog (1756-1763).
De goede verstandhouding tussen Parijs en Wenen, die een jaar na de geboorte van Maria Antoinette bekrachtigd werd met het Verdrag van Versailles, vormde het begin van een toenadering tussen Frankrijk en Oostenrijk. De uithuwelijking van Marie Antoinette met de dauphine in 1770, zou tenslotte de bekroning worden van dit bondgenootschap.
