Op de middelbare school lazen we in 1980 tijdens de les moderne Duitse literatuur uit Exkurse in die Literatur en Moderne Literaturstunden (beide leerboeken uitgegeven door Thieme, Zutphen). Zo leerde ik de Duits(talig)e schrijvers van de twintigste eeuw kennen: Ilse Aichinger, Wolfgang Altendorf, Paul Alverdes, Wolfgang Borchert, Heinrich Böll, Siegfried Lenz, Maria Luise Kaschnitz, Wolfgang Hildesheimer, Ernst Wiechert en Hermann Hesse. Op mijn boekenlijst stonden Böll,Dürrenmatt, Hesse, Kafka en Lenz.

Nu ik aan het lezen ben in Gute Nacht Freunde dat ik afgelopen zondag in Maastricht kocht, komt mijn eerste kennismaking met de moderne Duitse literatuur 36 jaar geleden weer naar boven. Christoph Buchwald maakte een selectie van 25 boeken die hij een plaats op ons nachtkastje gunt. Voor mij is het een tweede kennismaking met de Duitse literatuur. Twaalf boeken zijn van 1980 of later en aangezien ik na de middelbare school de Duitse literatuur niet echt meer gevolgd heb, kom ik veel nieuwe namen tegen.

Wolfgang Hernndorf en Kristine Bilkau schreven met Tschick (2012) en Die Glücklichen (2015) twee bestsellers van formaat die kortgeleden ook in een Nederlandse vertaling verschenen en horen bij de jongste generatie. Van de oudere generatie is Wolfgang Koeppen (1906-1996) helemaal nieuw voor mij en ook Irmgard Keun (1905-1982) kende ik niet. Het eerste boek in de rij van aanbevelingen is overigens Doctor Faustus (1947) van Thomas Mann. In 1999 werd dit boek door 99 Duitse literatuurwetenschappers uitgeroepen tot een van de beste tien Duitse boeken van de twintigste eeuw.

Christoph Buchwald geeft een korte en compacte inleiding op vooraanstaande Duitse boeken die op ieders nachtkastje horen. Boeken die een idee geven van de buren, van hun land, geschiedenis, mentaliteit en van de verschillen in onze kijk op de wereld. Een belangrijk criterium is daarbij: het leesplezier. Cossee heeft een Nederlandse en een Duitse uitgever – Eva Cossée en Christoph Buchwald –, dus wordt er automatisch veel naar Duitsland gekeken. Hedendaagse Duitse auteurs evenals klassiekers worden gelezen en getoetst aan de vraag: Waar heeft de Nederlandse lezer iets aan, en wat verandert onze blik op de buren? Het panorama reikt van 1799 tot 2015, met onder meer: Georg Forsters ontsteltenis over het veel te laat verbieden van de slavernij in Nederland (Het vuur nog geenszins gedoofd); Wolfgang Koeppens woedende roman over de jonge Bondsrepubliek Duitsland met weer de oude gezaghebbers (De dood in Rome); Bernhard Schlinks beroemde verhaal over Hanna, die kapo wordt om haar analfabetisme te verbergen (De voorlezer); Maxim Leo’s familiegeschiedenis over drie generaties met hun uiterst verschillende dromen van de DDR (Rode liefde); Sherko Fatah’s actuele roman over een Iraakse vluchteling die in Berlijn ingehaald wordt door zijn verleden (We gaan als het donker wordt).
 
Bron: uitgeverijcossee.nl

Ku’damm 56 [ zdf.de ]

Na de dure en succesvolle UFA-productie Unsere Mütter, unsere Väter brengt de ZDF opnieuw een period piece over jonge Duitsers die inmiddels onze ouders of grootouders kunnen zijn. In Ku’damm 56 gaat het over een moeder en drie dochters. De drie zusjes groeien na de oorlog op in een van de vele vaderloze gezinnen in Duitsland. Moeder heeft een dansschool aan de Kurfürstendamm in West-Berlijn.

Het verhaal brengt allerlei aspecten van de Adenauerzeit bij elkaar: het Wirtschafstwunder, de Oost-Westverhouding én de rock ‘n roll uit Amerika, een voorbode van de seksuele revolutie en de vrouwenemancipatie. Het zou geen Duits drama zijn als de reflectie op de oorlog en het gespleten naoorlogse Duitsland ontbrak.

Zestig jaar later kijken de Duitsers weer als één volk naar hun verleden dat veertig jaar lang in twee delen was opgesplitst: een Amerikaanse en een Russische vazalstaat. De vervreemding tussen beide Duitslanden was in 1956 volop aan de gang. De Berlijnse muur was er nog niet, maar er was in 1953 wel een grote opstand geweest en door het Wirtschaftswunder van Adenauer was de DDR aan het leeglopen. In 1956 keerden de laatste Duitse krijgsgevangen uit Siberië terug. Veel Wehrmachtsoldaten waren tijdens hun krijgsgevangenschap in de Sovjet-Unie overtuigde socialisten “geworden” en vestigden zich in de DDR om een nieuw anti-fascistisch Duitsland op te bouwen.

Ku’damm 56 heeft alles in zich om een klassieker te worden: de positie van de vrouw staat weliswaar centraal, maar er wordt ook een mooi beeld gegeven van de naoorlogse generatie die het zwijgen van de ouders nog niet durfde te verbreken. De Rote Armee Fraktion en de seksuele bevrijding lagen nog te ver in de toekomst. In de Adenauerzeit dompelden de West-Berlijners zich liever onder in zoete pastelkleuren. Het tijdsbeeld in Ku’damm 56 is net als in Der Baader-Meinhof Komplex gründlich gereconstrueerd, met de BMW Isetta in het straatbeeld en de moderne huisvrouw met snelkookpan in de keuken.

Morgenavond om 20.15 op ZDF volgt het derde en laatste deel.

Ku’damm 56 [ zdf.de ]