Samen met Michelangelo, Titiaan en Caravaggio behoort Rubens tot de meest invloedrijke schilders uit de geschiedenis. Toch heeft hij door zijn barokke stijl altijd ver van mij afgestaan. Dat is de laatste jaren aan het veranderen. Mijn ingang tot Rubens gaat via het impressionisme. Dat is minder vreemd dan het lijkt. Je kunt van de impressionisten een duidelijke lijn trekken via Delacroix, Fragonard en Watteau naar de Antwerpse meester.

Aan het begin van de achttiende eeuw was er aan de Franse Académie royale de peinture et de sculpture een strijd tussen de volgelingen van Poussin en de volgelingen van Rubens. De classicistische Poussin stond voor de uitgebalanceerde tekening en de koele, ingehouden kleuren, terwijl Rubens juist voor gloeiende kleuren en heftige taferelen. Je zou achter deze strijd de eeuwige dialectiek tussen het apollinische en dionysische kunnen zien.

In de achttiende en negentiende eeuw zouden poussinistes en rubenistes telkens in afwisselende perioden de wind mee en tegen hebben. Een van de grootste en invloedrijkste pousenistes was Jacques-Louis David die met zijn neoclassicisme tussen 1780 en 1820 de norm zou worden in Frankrijk. Maar voor de Romantiek was zijn stijl veel te rationeel en afstandelijk. In de jaren twintig van de negentiende eeuw zou Eugène Delacroix breken met het neoclassicistische kunstideaal. Hij greep daarbij letterlijk terug op Rubens.

Rubens heeft in Nederland niet erg veel invloed gehad. Onze nuchtere en calvinistische voorouders vonden hem te theatraal, te Italiaans en vooral te katholiek. Het realisme van Vermeer met een sterke nadruk op het alledaagse sprak boven de grote rivieren veel meer aan dan de theatrale barok van Rubens. We begrijpen elkaar in onze afwijzing van Rubens.

Als schilder kun je echter moeilijk om Rubens heen. Zijn kleurgebruik is fenomenaal, zijn techniek virtuoos en zijn schilderkunstige intelligentie verbluffend. Dat ben ik nu steeds meer aan het ontdekken in het navolgen van Rubens. Ik doe het wel op mijn eigen manier op geprepareerd zwaar papier met een imprimatura van rauwe omber.

volg de meester [ 1-125 ] | van oude meesters en dingen die niet voorbijgaan

Maandag schreef ik dat de blik van de martelaar tijdens zijn/haar laatste beproeving nauwelijks nog voorkomt in de moderne beeldcultuur. Zaterdagavond zag ik een uitzondering in de film Silence. Liam Neeson speelt hierin een Portugese priester die afvallig is geworden doordat hij zijn ultieme beproeving niet doorstaan heeft. De Japanners martelen voor zijn ogen zijn vrienden en verleiden hem zo zijn geloof af te zweren. Neemt hij afstand van Christus, dan zullen zijn vrienden in leven blijven. Het moment van geestelijke verscheuring door dit duivelse dilemma is door cinematograaf Rodrigo Prieto vastgelegd. Overigens is het in onze tijd moeilijk voor te stellen waarom het een duivels dilemma is. Wanneer we anderen kunnen helpen, lijkt het afzweren van geloof op het loslaten van een denkbeeld en is dat eerder een plicht dan omgekeerd.

volg de meester [ 1-124 ] | van oude meesters en dingen die niet voorbijgaan