Laura (1944) is een van de meest gestileerde films uit de geschiedenis. Dat is een verdienste van regisseur Otto Preminger maar zeker ook van zijn cinematograaf Joseph LaShelle. De belichting is subtiel en voor fijnproevers is er veel te genieten. Zelden zag ik zulke zachte grijzen.
Het zogenaamde “historiestuk” komt in de moderne schilderkunst eigenlijk niet meer voor. Traditioneel was de historieschilderkunst het genre dat het hoogste stond aangeschreven omdat hierin alle disciplines samenkomen: landschap, figuur, portret en stilleven. Een schilder die een “historiestuk” kon schilderen, moest dus alle genres beheersen. Maar hij moest vooral visueel een verhaal kunnen vertellen. Meer dan andere genres is het “historiestuk” verdrongen door de fotografie en de film.
In de historieschilderkunst waren vroeger de katholieke kerk en het wereldlijke gezag de belangrijkste opdrachtgevers. De katholieke kerk is in Nederland tegenwoordig gemarginaliseerd terwijl de overheid voor beeldvorming gebruik maakt van fotografie, televisie en internet. Deze media hebben immers de grootste schijn van objectiviteit en kunnen “de gespiegelde werkelijkheid” onmiddellijk en continu onder de ogen van de burger brengen. Tot in de vorige eeuw speelde de historieschilderkunst nog wel een rol in de opvoeding tot burgerschap, denk aan de schoolplaten uit de eerste helft van de twintigste eeuw.
Voor mij als liefhebber van traditionele schilderkunst is het genre beslist niet dood. Maar in het digitale tijdperk is het wel een anachronisme geworden. De historieschilderkunst verbindt mij met de traditionele schilderkunst tussen 1500 en 1900. Tot 1850 was schilderkunst nog hét medium om de objectieve werkelijkheid weer te geven. Dus visualiseerde de schilder Bijbelse verhalen en nationale mythen. Rond het midden van de negentiende beleefden vooral nationale mythen, liefst theatraal en XXXL, nog een climax in de schilderkunst. Historieschilders stonden op schouders van de grote voorbeelden uit het verleden, van Titiaan tot Goya.
Nadat ik mij een paar jaar geconcentreerd heb op landschapsschilderkunst, heb ik nu voorzichtig een stap richting de historieschilderkunst gezet, beter gezegd: het figuurstuk. Zeker niet als proeve van bekwaamheid! De reden is praktisch: de inscapes waar ik al jaren aan werk vragen mij om figuren. Het groeperen van figuren is traditioneel een opgave voor de schilder. De rangschikking kan op vele manieren, vanuit de betekenis van de figuur of puur formeel. Voor de ordening van figuren is voor mij het geheel, dus het licht, erg belangrijk. Zo denk ik eerder vanuit de compositie in licht-donker vanwaaruit figuren tevoorschijn komen, dan omgekeerd. In de onderstaande studies is telkens gewerkt op een stralend goudgele ondergrond met transparante olieverf in neutrale (rauwe omber) en warme (kobaltviolet en rauwe siena) tonen.
Op 21 maart 1918 zou het Duitse Rijk aan het Westfront nog één keer haar tanden laten zien. De architecten van het Lenteoffensief in 1918, de zogenaamde Kaiserschlacht, hadden het eerste offensief, dat gelanceerd werd vanuit de Hindenburglinie, Operatie Michael gedoopt. Michael is immers de aartsengel die de draak verplettert. Uiteraard zagen de Duitsers God en Zijn Hemelse Scharen in 1918 aan hun kant staan. De geallieerden vertegenwoordigden dus de draak die verpletterd moest worden.
Dat het Lenteoffensief uiteindelijk mislukte, wordt door de meeste historici aan een combinatie van factoren toegeschreven. In het voorjaar van 1918 waren de Amerikanen voor het eerst gevechtsklaar en stonden tegenover de vermoeide Duitse troepen fris in de strijd. Daarbij kwam de stemming van oorlogsmoeheid onder de Duitse bevolking. Na de ontelbare offers die de afgelopen jaren waren gebracht, was het thuisfront doodziek geworden van de oorlog voor volk en vaderland waaraan men in augustus 1914 zo enthousiast was begonnen.
In de voetsporen van Heidegger
Voetnoten bij de 19e eeuw
Amerikaanse Burgeroorlog
Napoleon en zijn schilders
Landschapsschilders uit de Goethezeit
Schilders in Italië
De schilder en zijn broodheer
De waakzaamheid van het hart
Ovidius’ Metamorphosen
Dantes Divina Commedia
Wolkenkrabbers
Op zoek naar de atoomstijl
Een avontuur van luitenant Blueberry
My favourite things