Maandelijks archief: januari 2014
[ framing ]
Soφie is een prachtig blad! Jarenlang was ik geabonneerd op haar voorganger Beweging. Na 74 jaargangen fuseerde dit kwartaalblad van de Stichting voor Christelijke Filosofie drie jaar geleden met het tijdschrift Ellips van de Evangelische Hogeschool in Amersfoort. Van Beweging heb ik acht jaargangen in de kast staan die via het online archief nu veel toegankelijker zijn geworden. Net als Beweging benadert Soφie maatschappelijke thema’s vanuit de filosofie en de christelijke filosofie in het bijzonder. Tot in het derde millennium heette dat nog reformatorische wijsbegeerte, maar op dat woord lag zoveel stof dat men sinds 2009 is gaan spreken van christelijke filosofie. Nog regelmatig wordt er geciteerd uit het pionierswerk van de reformatorische denker Herman Dooyeweerd (1894-1977).
Ik kom nu pas toe aan het decembernummer van 2013 dat als thema Media en waarheid heeft. Het eerste dat ik na de beweegrede de onbewogen beweger van Aart Deddens las, was het korte debat over framing tussen Jeroen de Ridder (o.a. senior onderzoeker bij het Abraham Kuyper Centrum voor geloof en wetenschap aan de VU) en Richard Brabander (docent filosofie en ethiek aan de Hogeschool Inholland).
Framing – je kunt er niet omheen is de stelling waarover gedebatteerd wordt. Brabander is het daar mee eens. “Het punt is dat we ontkennen dat de werkelijkheid bij voorbaat geframed is”, zegt hij. Zijn betoog doet mij denken aan het beroemde inzicht van Immanuel Kant dat onze geest zich niet naar de wereld richt, maar de wereld zich naar onze geest richt. Ons [beperkte] referentiekader bepaalt dus hoe wij de werkelijkheid waarnemen.
Jeroen de Ridder is het niet met hem eens. Hij maakt onderscheid tussen framen en het hanteren van concepten. Een concept is niet per se een frame. Om concepten kunnen we inderdaad niet heen, maar “niets of niemand dwingt ons om altijd te framen.” Met dit onderscheid tussen concept en frame, kunnen we inderdaad om framing heen. Maar als we het begrip framing in de ruimste zin gebruiken, dan moeten we inderdaad vaststellen dat alles framing is.
filmen bij kaarslicht [ 1 ]
deconstructing cinematography : John Alcott
William Makepeace Thackeray (1811-1863) baseerde zijn schelmenroman The Luck of Barry Lyndon (1844) op het leven van Andrew Robinson Stoney (1747-1810). In de jaren rond 1780 was zijn leven een bron van gossips. Door zijn huwelijk met de schatrijke weduwe Mary Eleanor Bowes, de gravin van Strathmore and Kinghorne, was deze Engels-Ierse avonturier in de hogere kringen terecht gekomen. Het huwelijk was geen succes en vanaf 1785 waren er onophoudelijk rechtszaken omdat de gravin van hem af wilde. Een echtscheiding was in die tijd bijna onmogelijk. Pas in 1789 kon zij bewijzen hoe Stoney haar systematisch van haar vrijheid beroofd had en was de echtscheiding een feit. Thackeray gebruikte het gegeven van de avonturier die een rijke vrouw aan de haak slaat voor zijn roman.
Al eerder schreef ik iets over de fenomenale cinematografie in deze film. Kubrick wilde per se de sfeer van schilderijen uit de achttiende eeuw en wilde geen kunstlicht. In de buitenopnamen kon Kubrick’s vaste cinematograaf John Alcott het schilderachtige effect wel bereiken, maar bij de nachtelijke opnames met alleen kaarslicht vormde de registratie een probleem. Dus liet Kubrick een speciale lens ontwikkelen voor de low key fotografie. Barry Lyndon werd in 300 dagen gedraaid in 1973 en 1974.
Bron: en.wikipedia.org
De cinematografie van Barry Lyndon werd een voorbeeld voor latere films. Veel shots zijn als tableau vivants zorgvuldig gecomponeerd. De bewegingen zijn spaarzaam. Sommige personages blijven in een versteende houding wat de sfeer onwerkelijk maar toch heel vertrouwd maakt. Dit zijn schilderijen van Gainsborough, Hogarth, en Reynolds. Het scenario wordt gedragen door een voice over waarin we de prettig satirische ondertoon van Thackeray horen.
uit : Chapter IV – in which Barry takes a near view of military glory
Barry Lyndon is een film voor fijnproevers. Wie van traditionele schilderkunst houdt, zal de film zeker kunnen waarderen. Veel shots zijn om in te lijsten. Toch is Barry Lyndon niet alleen maar mooifilmerij. Het is ook een sappig verhaal dat de achttiende eeuw heel dichtbij brengt.
lived and quarreled; good or bad, handsome or ugly, rich or poor, they are all equal now.
Barry Lyndon, epilogue