Maandelijks archief: mei 2016

natuur zoals natuur bedoeld is

Cornelis Lieste – Schilder van het licht
nog tot 19 juni 2016 in het Koekkoekhuis in Kleef

Cornelis Lieste (1817-1861) is bij het grote publiek in Nederland waarschijnlijk meer bekend als de betovergrootvader van (Joost Zwagerman) dan als landschapsschilder. Volgend jaar is het tweehonderd jaar geleden dat hij in Haarlem geboren werd. Hij werd niet ouder dan 44 jaar en schilderde in de jaren vijftig van de negentiende eeuw tijdens de overgang van de romantiek naar het realisme.

Cornelis Lieste toont de verhevenheid en stille grootte der natuur middels weidse heidepanorama‘s, eindeloze horizonten, zich hoog verheffende bergen, of waterspiegels die een mysterieuze diepte doen vermoeden. Hij houdt het moment van de eeuwigheid vast in de overgang van dag naar nacht. De tentoonstelling omvat 35 schilderijen en een keur aan tekeningen, grafisch werk en schetsboeken. Het grootste gedeelte van de tentoongestelde werken is afkomstig uit Nederlands en Duits privébezit en uit de kunsthandel en werd tot nu toe nog nooit in het openbaar getoond. Verschillende Nederlandse musea als ook kunsthandel Simonis&Buunk, Ede, hebben werken in bruikleen afgestaan en zo deze expositie mogelijk gemaakt.
 
Bron: koekkoek-haus.de

Lieste stond tussen de Romantische School en de schilders van Barbizon (en Oosterbeek) in. Deze laatsten verwierpen het romantische plaatje en trokken erop uit om de natuur op heterdaad te betrappen. Atmosfeer was veel belangrijker dan het detail. B.C.Koekkoek , die in de jaren veertig gevierd werd als de “prins van de landschapsschilders”, raakte na 1850 op zijn retour. De generatie na hem hield ermee op om elk blaadje te schilderen en elke verfstreek onzichtbaar te maken. Een landschap moest niet geïdealiseerd worden, maar je moest via het schilderij het landschap kunnen beleven zoals het werkelijk was, in al zijn rauwheid. Daar hoorde dus ook een rauwere penseelvoering bij.

Lieste
Waterval van Chiavenna, ca. 1854

Omstreeks 1854 bezocht Cornelis Lieste de Italiaanse-Zwitserse stad Chiavenna en omgeving. Net als Nietzsche die bijna dertig jaar later in het nabijgelegen Sils Maria aan zijn Zarathustra schreef, moet hij verrukt geweest zijn van het woeste en ongeciviliseerde landschap. Hier was de natuur helemaal zichzelf zoals op de landschappen van de Hudson River School: majestueus maar onverschillig voor het lot van de mens. Dit realisme trof ik aan op een schilderij dat Lieste maakte van een waterval in de buurt van Chiavenna en ik besloot er een olieverfschets van te maken. Ik was vooral getroffen door de delicate tonen tussen violet en lila.

Cornelis Lieste
olieverfschets naar Cornelis Lieste
Koch en Richter
De waterval bij Chiavenna staat in een traditie uit de romantiek om ongerepte natuur af te beelden in een omhoog strevende compositie.
Der Schmadribachfall (1821) van Joseph Anton Koch en Der Watzmann van Ludwig Richter(1824)
Cornelis Lieste en Thomas Cole
Ook het beroemde schilderij van de Kaaterskill Falls (1826) van de Amerikaanse schilder Thomas Cole staat in deze traditie.

filmen bij kaarslicht [ 2 ]

schetsen gemaakt bij Dangerous Liasons (1988) en Dr. Thorne (2016)

Ik kan tegenstanders van mooifilmerij goed begrijpen. Alleen mooie plaatjes maken nog geen goede film. Toch verdraag ik mooie plaatjes goed, zelfs al is de film matig of zelfs slecht. Kostuumdrama kijk ik vooral uit esthetische redenen. Ik weet best dat het verleden niet zo mooi was als de art directors van historisch drama mij willen laten geloven. En toch vind ik het prettig om dat juist te geloven.

Kostuumdrama op televisie is niet alleen de erfgenaam van het bevestigende romantische tafereel uit de Biedermeierperiode het speelt zich er vaak ook in af. Misschien wel de helft van het Engels kostuumdrama brengt ons terug in de burgerlijke wereld van Jane Austen en de Brontë Sisters, de eerste helft van de negentiende eeuw.

Ik weet best dat het verleden niet zo mooi was als de art directors van historisch drama mij willen laten geloven. En toch vind ik het prettig om dat juist te geloven.

In een kostuumdrama stappen we vaak een schilderij binnen. We zien intieme huiselijke taferelen waarin de belichting niet onbelangrijk is. Natuurlijk licht dat via hoge vensters naar binnen valt of olielampen en kaarslichten die het beeld een warme gloed geven waar zelfs de zachtste elektrische sfeerverlichting niet aan kan tippen. De cinematografen en belichters reconstrueren vaak de belichting uit de traditionele schilderkunst.

scène uit Barry Lyndon (1975)
Let op het onscherpe, schilderachtige profiel rechts, dat herinnert aan schilders die Caravaggio navolgden, zoals Joseph Wright of Derby.

Tegenwoordig zien we dat er in historisch drama bij kaarslicht scherp gefilmd kan worden. Maar dat was niet altijd zo. Voor Barry Lyndon (1975) liet Stanley Kubrick voor zijn vaste cinematograaf John Alcott een speciale lens ontwikkelen voor de low key fotografie.

Afgelopen week maakte ik in mijn schetsboek wat schetsen van portretten van John Malkovic en Tom Holland uit respectievelijk Dangerous Liasons en de BBC-serie Dr. Thorne. Juist de dramatische belichting geeft vaak het gevoel een schilderij binnen te stappen.

schetsboek 2016
John Malkovic in Dangerous Liasons 1988

In het digitale tijdperk komt de tijd tot 1860 schilderachtig op mij over. Maar dat komt vooral door de beeldvorming en die krijg ik door schilderkunst en de gereconstrueerde schilderkunst uit het historische drama. Licht en kleur spelen daarin een hoofdrol.

schetsboek 2014
Tom Holland in Dr. Thorne (2016)

filmen bij kaarslicht [ 1 ]