Dagelijks archief: vrijdag 20 mei 2016

Grote Herinneraar

gelezen: Proloog en hoofdstuk 1 uit Burgers (1989) van Simon Schama

CitizensDe unieke eigen stijl van Simon Schama zuigt mij de eerste bladzijden van Burgers al het verhaal binnen. Schama‘s sappige geschiedschrijving kun je typisch joods noemen. Het is een vorm van verhalende geschiedenis waarbij het persoonlijke, het detail en vaak ook de humor centraal staan. In de Proloog (Herinneringsvermogen – veertig jaar later) neemt de schrijver ons eerst mee naar dat andere revolutiejaar, 1830. Hoe werd er toen teruggekeken op 1789? Schama gebruikt daarbij de persoon van Marquis de La Fayette (1757-1834). Hij noemt hem de Grote Herinneraar. La Fayette was iemand die het allemaal had meegemaakt.

La Fayette
Marquis de La Fayette (1757-1834) leefde in twee werelden. Hij groeide op in de late pruikentijd (links) en eindigde in de Biedermeiertijd (rechts)

Als jongeman van net twintig had La Fayette naast Washington gestaan tegen de Engelsen. In zijn persoon leken Frankrijk en Amerika geestelijk met elkaar verenigd te zijn. Hij werd een held bij het Amerikaanse volk en tientallen steden in de Verenigde Staten dragen nog altijd zijn naam. In 1830 was de Restauratie 15 jaar oud en deed zijn uiterste best om alles te vergeten wat aan 1789 herinnerde. Toen in 1824 de reactionair Karel X koning van Frankrijk werd, leek het ancien régime weer helemaal terug. Maar het was een anachronisme geworden in een tijd die al te modern en veel te nuchter was voor de pracht en praal van het absolutisme.

In 1830 was de Restauratie 15 jaar oud en deed zijn uiterste best om alles te vergeten wat aan 1789 herinnerde.

En zo kwam in 1830 het volk in Parijs opnieuw in opstand. Ditmaal werd de revolutie niet gedragen door de jeugd maar door oude mannen. Frankrijk werd een constitutionele monarchie onder burgerkoning Lodewijk-Filips I. La Fayette ontving hem bij het Hotel de Ville in Parijs en drapeerde de tricolore over hem heen. “Voor een koning die wilde overleven, was niets minder dan een grote driekleurige lijkwade nodig.” schrijft Schama scherp.

Amédée Bourgeois
Amédée Bourgeois Aanval op het Hotel de Ville en gevechten op de Pont d’Arcole op 28 juli 1830

Van La Fayette stapt Schama over op de drie jaar oudere Charles-Maurice Talleyrand (1754-1838). Ook Talleyrond leefde in 1830 nog, maar hij was niet een van de (oude) mannen die de Julirevolutie steunde. Als cynicus, pragmaticus en opportunist had hij genoeg zelfkennis om te weten dat een deel van de volkswoede zich op hem zou kunnen richten. Uit voorzorgsmaatregel liet hij daarom zijn naambord maar snel verwijderen. De laatste publieke functie die Talleyrand vervulde was die van ambassadeur in Londen onder Lodewijk-Philips I. Hij was inmiddels 75 en de realpolitiker in hem was nog springlevend. In Londen doofde hij de revolutionaire vuurtjes die Lafayette er had proberen te stoken. Zo verzekerde hij Wellington ervan dat het gevaarlijkste wapen van Lodewijk-Philips I zijn opgerolde paraplu was.

Van onderdaan naar burger [ W&V ]