Driehonderd jaar geleden werd in Reutte (Tirol) de schilder Franz Anton Zeiller geboren. Ik had al wel eens van hem gehoord, maar buiten Oostenrijk is hij om verschillende redenen geen bekende schilder. De belangrijkste reden is waarschijnlijk dat hij een oeuvre schiep dat tegenwoordig heel ver van ons af staat, kerkelijke fresco’s en altaarstukken. Daarbij werkte hij ook nog eens in een stijl waar we sowieso niets meer mee hebben, het rococo. Zijn leven speelde zich voornamelijk af in Beieren, Noord- en Zuid-Tirol (sinds 1919 Italië). In zijn leerjaren bereisde hij wel Italië en woonde hij enkele jaren in Rome.

Franz Anton Zeiller is een van de vele schilders van religieuze kunst uit de achttiende eeuw waar je gewoon aan voorbij loopt. Of onderdoor loopt. Want veel van zijn werk zijn koepelfresco’s en plafondschilderingen in het middenschip. Het is vooral meer van hetzelfde. Geen grote kunst, wel degelijk ambachtswerk.

In Beieren, Noord- en Zuid-Tirol is het bezaaid met kerkjes die aan de buitenkant vaak opvallend kaal en eenvoudig zijn, maar aan de binnenkant weelderig gedecoreerd zijn. Ontelbare schilders en andere ambachtslieden waren er in de achttiende eeuw druk mee. Het resultaat zijn kermisachtige interieurs en hebben dus een uitstraling die eerder frivool dan ernstig is. Alsof de muziek van Mozart gematerialiseerd is.

Wat bijna alle schilders van kerkelijke kunst uit Beieren en Tirol in de achttiende eeuw met elkaar gemeen hebben, is het kleurgebruik en de theatraliteit. Beide zijn door en door Italiaans.

De Venetiaanse frescoschilder Tiepolo introduceerde rond 1730 een nieuw soort kleurgebruik. De barok had vooral onder invloed gestaan van Caravaggio, de schilder van dramatische lichteffecten die altijd heel veel donker nodig had in zijn werk. Maar 140 jaar na Caravaggio liet Tiepolo iets heel nieuws zien: voorstellingen waar de donkere tonen helemaal uit verdreven waren. De pasteltinten deden hun intrede in de schilderkunst. Het leek alsof de zon was doorgebroken. Dat gevoel werd effectief toegepast in koepelfresco’s waarin de hemel letterlijk openbrak en de Zon der Gerechtigheid, soms gezeten op een regenboog, in het gezicht scheen.

In het werk van Franz Anton Zeiller zie je overal de Italiaanse invloed. Hij bracht dan ook een uitzonderlijk lange studietijd in Italië door, van 1742 tot 1749. Toen hij terugkeerde in Tirol ging hij eerst aan het werk als assistent bij een meester. Maar in 1757 kreeg hij zijn eerste grote opdracht: een reeks grote plafondschilderingen in de abdijkerk van Ottobeuren. Hij zou er vier jaar aan werken, langer dan Tiepolo aan de fresco’s in de residentie van Würzburg had gewerkt.

De opdracht in Ottobeuren zou de carrière van Zeiller veel goed doen. In 1766 werd hij door de bisschopsvorst van Brixen naar Zuid-Tirol gehaald om het priesterseminar te decoreren. Hij werd er zelfs tot hofschilder benoemd. Zeiller had nu het hoogste bereikt wat een eenvoudige schilder uit Reutte kon bereiken. Toen hij in 1783 (hij was toen 66 jaar) naar zijn geboorteplaats terugkeerde, was hij een belangrijk man geworden. Maar hij ging nooit met pensioen en werkte door tot in de jaren tachtig van de achttiende eeuw. Zijn laatste werken bevinden zich in Böhen (St. Georg), Matrei im Ost-Tirol (St. Alban), Bichlbach (St. Laurentius) en Wängle (St. Martin).

Der Museumsverein des Bezirkes Reutte gedenkt in der diesjährigen Sommerausstellung an den bedeutenden Reuttener Maler Franz Anton Zeiller. Er wurde am 18. April 1716 in Breitenwang getauft. Schon früh verlor er seine Eltern. So kam er in der Lehre seines Großonkels Paul Zeiller. Nach Lehrjahren in Augsburg und vor allem in Italien bekam er vor allem Aufträge im Allgäu und in Nordtirol.
 
1764 berief ihn der Brixener Fürstbischof in seine Residenzstadt und ernannte ihn 1768 zum Hofmaler. Jetzt waren vor allem das Pustertal und Osttirol sein bevorzugtes Betätigungsfeld. Nach dem Tod seines „Vetters“ Johann Jakob Zeiller kam Franz Anton ins Außerfern zurück und malte Deckenbilder für die Pfarrkirchen in Bichlbach, Wängle und Grän. Er starb am 4. März 1794 in Reutte als berühmter Sohn seiner Heimatgemeinde.
 
Bron: museum-reutte.at

Kerk of kermis? De rococo van de basiliek van Ottobeuren [ W&V ]