Daguerreotypieën uit Nederlands bezit
Nederlands Fotomuseum, nog tot 31 mei 2009
Nederlands Fotomuseum, nog tot 31 mei 2009
Simon Willem Vlamingh Kiebert
daguerreotypie in lijst (1832-1856)
daguerreotypie in lijst (1832-1856)
De daguerreotypie is de oudste vorm van fotografie en biedt een loepzuiver en uniek beeld van 150 jaar geleden. In Nederland zijn er nog enkele honderden daguerreotypieën te vinden, meestal in familiecollecties. Het restauratie-atelier van het museum heeft de meeste daarvan in de afgelopen jaren gerestaureerd en geconserveerd. Deze tentoonstelling is een eerste overzicht van daguerreotypieën uit Nederlandse collecties, waarvan een aantal mogelijk tot de allervroegste, gedocumenteerde fotografische uitingen in Nederland behoort. Ze zijn zeer kwetsbaar en worden niet vaak getoond.
Bron: nederlandsfotomuseum.nl
Bron: nederlandsfotomuseum.nl
In 1839 ontketende de Fransman Louis Daguerre een ware revolutie. Een nieuw medium was geboren: voor het eerst kon iedereen een fotografisch beeld vastleggen. Zijn procédé werd om die reden door de Fransen bestempeld als gift aan de mensheid. De basis van een daguerreotypie is een spiegelend plaatje metaal. Het bestaat om precies te zijn uit een flinterdun laagje zilver op of om een koperen drager. In tegenstelling tot fotopapier met een papieren en kunststof basis, is een daguerreotypie niet buigzaam en enigszins zwaar. Bron: nederlandsfotomuseum.nl
De Australische film Lantana lijkt inderdaad op de woekerplant waar deze film zijn naam aan te danken heeft. De Lantana is in de film een metafoor van de aardse liefde: Aan de oppervlakte bloeien kleurrijke bloemen, maar daaronder verbergt zich een donkere wirwar van stengels. Het complexe scenario van Lantana vraagt het uiterste van je oplettendheid. Meestal staat een speelfilm in het eerste halfuur op de wagen. Dan zijn alle personages ten tonele gevoerd en kan de plot worden uitgewerkt. Maar Lantana is opgezet als een soapserie en er zijn zeker acht belangrijke rollen te verdelen. Anders gezegd gaat de film over vier relaties: een overspelige politieman en zijn vertwijfelde vrouw, een echtpaar dat van elkaar vervreemd geraakt is na de moord op hun dochtertje, een stel dat in scheiding ligt en, ja hoor, tenslotte ook nog een redelijk gelukkig jong gezinnetje. Net zoals in een soap groeien de verschillende plotlijnen boven, onder en langs elkaar heen. Pas in de tweede helft van de film komen de plotlijnen bij elkaar en ontwikkelt zich nog een heuse thriller. Toch blijft Lantana vooral een film over de (strijd voor de) liefde met korte maar confronterende dialogen. Cinematografisch is Lantana ook erg mooi gemaakt, let maar eens op het eerste shot waarin de camera een wirwar van wortels en stengels aftast… Een aanrader!
De Franse filosoof Maurice Merleau-Ponty is een typische existentialistische denker uit het midden van de vorige eeuw. In de postmoderne tijd (na 1975) raakte hij in de vergetelheid. Op dit moment lees ik weer eens in De fenomenologie van Merleau-Ponty dat Prof. R.C.Kwant schreef kort na de tragische dood van Merleau-Ponty in 1961. Voor mij als schilder wint de existentiële fenomenologie die Merleau-Ponty ontwikkeld heeft, nog altijd aan actualiteit. Dat komt omdat deze mij bewust blijft maken van de wijze waarop ik de wereld waarneem.
Merleau-Ponty verwijst vooral naar de moderne schilders Cézanne, Klee en Delaunay, die het zien zélf probeerden te zien. Je zou kunnen zeggen dat ze in hun schilderijen het zien willen kwadrateren. De moderne schilderkunst probeert de vertrouwde verschijningsvormen te verbrijzelen om in hun essentie door te kunnen dringen. De kubisten gooien zelfs de ruimte op hun schilderij bewust aan diggelen om door de scherven heen in contact te kunnen komen met de essentie van al het zichtbare. Ze komen zo tot eigen (meta)visies: Volgens Cézanne bijvoorbeeld bestaat de zichtbare wereld uit kubussen, bollen en kegels, maar volgens Mondriaan liggen universele verhoudingen aan deze wereld ten grondslag. Moderne schilderkunst geeft niet het zichtbare weer, maar probeert de mogelijkheidsvoorwaarde van het zichtbare zichtbaar te maken.
Merleau-Ponty‘s filosofie, zeer sterk beïnvloed door Edmund Husserl (Merleau-Ponty voerde bepaalde aspecten van de fenomenologie van Husserl door in zijn eigen werk, dat voor een belangrijk deel o.a. was gebaseerd op onderzoek van Husserl’s manuscripten), moet gerekend worden tot het domein van de fenomenologie. Zijn twee belangrijkste werken zijn La structure du comportement (1942) en Phénoménologie de la Perception (1945). Hierin komt onder andere naar voren dat la perception (de waarneming) als uitgangspunt moet worden gezien in de filosofie, als een eigen actieve dimensie. Centraal daarin staat een verwerping van het cartesiaanse ‘cogito’, en daarmee van het (volgens Merleau-Ponty) misleidende onderscheid tussen het object en de ‘cogito’. Middels en vanuit deze verwerping poogt Merleau-Ponty een kritiek te formuleren op de reductionistische tendens die de wetenschappen beheerst. In zijn fenomenologie speelt het lichaam, als middel van zowel waarneming als expressie, een centrale rol: “mijn lichaam bepaalt het gemeenschappelijke weefsel van alle objecten en het is, in ieder geval wat betreft de waargenomen wereld, het algemene instrument van mijn begrijpen”. Het werk van Merleau-Ponty heeft onder andere een sterke invloed gehad op de ‘heideggeriaanse’ contemporaine denker Hubert Dreyfus, die in zijn What computers still can’t do een evaluatie geeft van en fenomenologische reflectie op de gang van zaken binnen het vakgebied van de Kunstmatige intelligentie. Zijn werk krijgt ook enige aandacht binnen de neuropsychologie. Cognitiewetenschappers als Oliver Sacks en Antonio Damasio tenderen naar een bewustzijns-denken zoals dat bij Merleau-Ponty terug te vinden is.
