vanavond op Nederland 2 om 20.15 De Troon
In de vierde aflevering van De Troon (niet vanavond maar over twee weken op 27 maart) gaat het o.a. over grondwetsherziening van 1848. Voor ons land is dat een erg belangrijke gebeurtenis geweest, omdat deze de basis heeft gelegd voor ons huidige stelsel van parlementaire democratie. Niet langer is de koning, maar zijn de ministers verantwoordelijk voor het beleid. De Tweede Kamer krijgt veel meer invloed en wordt bovendien rechtstreeks – weliswaar voorlopig nog door een beperkte groep kiezers – gekozen.
koning Willem II
Bron: volkskrant.nl
Waarom draaide Willem II op 13 maart 1848 ineens 180 graden? In februari was in Frankrijk de burgerkoning Louis Philippe afgezet en was de Tweede Republiek uitgeroepen. En een maand later brak in Pruisen de Maart Revolutie uit waarbij door het volk democratische en liberale hervormingen werden afgedwongen. De conservatieve Oranje koning zag zijn hoofd al onderaan de guillotine liggen. Willem II zou met zijn beperkte macht niet lang meer leven. Een jaar na zijn ‘bekering’ tot liberaal, overlijdt hij op 17 maart 1849.
Kort na de afkondiging van de Grondwetsherziening van 1840 doet Willem I afstand van de troon ten gunste van zijn oudste zoon, die vanaf 7 oktober 1840 als koning Willem II i gaat regeren. Het bewind van de nieuwe koning verschilt niet zo veel van dat van zijn vader. Ook Willem II heeft veel invloed op het bestuur en bemoeit zich met allerlei detailzaken. Bovendien is er net als onder het bewind van zijn vader veel kritiek op het financiële beleid. De koning houdt bovendien lange tijd iedere democratische hervorming tegen, en wenst zeker geen grotere invloed van de Tweede Kamer op het bestuur. Als echter begin 1848 in Duitsland en Frankrijk revoluties uitbreken, wijzigt hij (in één nacht) van standpunt. Buiten zijn ministers om vraagt hij de Tweede Kamervoorzitter om advies. Er wordt vervolgens een Grondwetscommissie ingesteld onder leiding van de liberaal Thorbecke. Die commissie komt met ingrijpende wijzigingen. De nieuwe Grondwet is de basis van ons huidige parlementaire stelsel. Op 17 maart 1849, vier maanden nadat de Grondwetsherziening tot stand is gekomen, overlijdt Willem II.Bron: parlement.com
in de Nieuwe Kerk in Amsterdam
Bron: J.G.Kikkert, De drie Oranje koningen, Uitgeverij Aspekt, 2010
Vóór de grondwetsherziening van 1848 had de koning zoveel vrijheid dat hij als een autocraat met zijn bevolking om kon gaan. In de jaren veertig groeide overal in Europa de kritiek en brokkelde de Restauratie van 1815 verder af. Populair werd het ‘Onze Vader’ van de journalist Jan de Vos:
Onze Koning, die in ‘s-Gravenhage zijt!
Uw naam worde geëerbiedigd!
Uw Koninkrijk moge blijven bestaan!
Uw wil geschiede, zoowel aan het Hof als bij de burgerij!
Geef ons heden door wijze wetten,
dat wij tenminste ons dagelijks brood mogen verdienen.
En vergeef ons onze achterstallige belasting, gelijk ook wij wel moeten doen met hen, die het ons toekomende niet kunnen betalen!
Leid ons niet in verzoeking om U te haten,
maar verlos ons van eenige ministers…
Amen!Jan de Vos, 1845
De voornaamste oorzaak van het uitbreken van de revolutie was de wijdverbreide ontevredenheid over het reactionaire, absolutistische regeringssysteem in de Duitse staten sinds het Congres van Wenen (1815). Het symbool van dit systeem was de Oostenrijkse kanselier Klemens von Metternich, die (o.a. met de besluiten van Karlsbad) de persvrijheid beknotte en liberale en nationalistische bewegingen verbood en vervolgde. In economisch opzicht speelden de Industriële revolutie, de daarmee samenhangende verpaupering en de grote misoogsten van 1846 een rol. Een directe aanleiding voor de Maartrevolutie was de Februarirevolutie in Frankrijk, die een einde maakte aan de heerschappij van de burgerkoning Louis Philippe.
Bron: nl.wikipedia.org
